هایپرکلابز : قدمت ادای نذری به صورت چلوخورش قیمه زیاد نیست و شاید حداكثر 80-90 سال باشد. تا قبل از آن شربت، نان و خرما، شیرداغ و انواع آش از ماكولات مراسم عزاداری بوده‌اند كه قدمت آن به دوره صفویان می‌رسد كه مراسم سوگواری از آن زمان شكل و شمایلی رسمی و باشكوه به خود گرفت. اینكه چرا قیمه غذای اصلی این مراسم شده است، دقیقا معلوم نیست و دلایل متفاوتی برای آن ذكر می‌شود كه هیچ كدام سندیت ندارد. گروهی معتقدند قیمه یكی از آسان‌ترین غذاهایی است كه دنگ و فنگ زیادی ندارد، به آسانی آماده و در عین حال از گوشت قربانی در آن استفاده شده و خرد كردن آن به شكل قیمه باعث می‌شود كه همه مواد خورش به طور یكسان به عزاداران برسد.
هر غذا جایی دارد
در یك قرارداد نانوشته غذاهای ایرانی به چند گروه طبقه‌بندی شده‌اند: غذاهای جشن و عروسی كه شیرین‌پلو، خورش فسنجان و باقلاپلو با گوشت را از این دسته می‌توان نام برد. غذاهای رستورانی مانند چلوكباب كوبیده و برگ، زرشك‌پلو با مرغ، قورمه‌سبزی، غذاهای خانگی مثل لوبیاپلو، دلمه، كوفته و كشك و بادمجان كه اگر رستورانی هم آنها را سرو كند، برچسب غذاهای خانگی از روی آنها برداشته نمی‌شود. گروه بعدی خوراك‌هایی هستند كه در مراسم عزاداری پخته و خورده می‌شوند. چلوخورش قیمه، عدس‌پلو و شله‌زرد علاوه بر آنكه در گروه غذاهای خانگی و رستورانی جای دارند، پای ثابت مجالس عزاداری و پذیرایی از زائران و سوگواران هستند.
چطور قیمه به غذای عزاداری تبدیل شد؟
برخی معتقدند كه در زمان رضاخان و هنگامی كه عزاداری به داخل خانه‌ها رفت و مراسم سوگواری در ملأ عام ممنوع شد، شكل پذیرایی هم تغییر كرد و زنان خانه با غذاهای خانگی به استقبال سوگواران رفتند. شیعیان هند و پاكستان كه درصد كمی از جمعیت كشورشان را تشكیل می‌دهند هم در ایام محرم غذاهایی مثل نان، كباب و نوعی خوراك شبیه قیمه را در مراسم خود پخته و می‌خورند.
خوشمزه‌ترین غذای سال
یكی از خوشمزه‌ترین غذاهایی كه همه ما در طول زندگی خورده‌ایم و مزه آن زیر دندانمان مانده، قیمه نذری است. اینكه چرا قیمه نذری اینقدر خوشمزه است دلایل بسیاری دارد. در غذای نذری معمولا از بهترین مواد اولیه استفاده می‌شود، در مصرف زعفران امساك نمی‌شود، گوشت گوسفند تازه در خورش به كار می‌رود و از ادویه‌جات و عطردهنده‌هایی مانند هل، دارچین و گلاب هم فراوان استفاده می‌شود.
علاوه بر این صرف غذای نذری پس از مراسم و در جمع عزاداران حال و هوای خودش را دارد كه در به یادماندنی شدن غذا تاثیر عمده‌ای می‌گذارد.
دیگه مثل سابق نیست ولی همچنان خوب است
یك حس جمعی در بین ایرانیان وجود دارد و آن این است كه همیشه قدیم‌ها طعم و كیفیت انواع نان و مواد غذایی بهتر بوده كه البته در بیشتر موارد تنها یك نوستالژی بی‌‌‌‌‌مورد است و حتی گاه طعم آنها بهتر شده، اما در مورد غذای نذری مسئله فرق می‌كند. در گذشته چلوی نذری را روی زغال و هیزم می‌پختند، كیفیت گوشت بهتر از امروز بود و در كل نتیجه كار، غذایی لذیذتر با پختی سنتی‌تر بود.
فرزند خلف آشپزی ایرانی
بعد از این همه سخنوری در باب این غذا وقت آن رسیده كه روش تهیه یك خورش قیمه درجه یك را آموزش دهیم. علاوه بر استفاده از مواد اولیه مرغوب، خورش قیمه ریزه‌كاری‌هایی دارد كه توجه به آنها در طعم بهتر غذا موثر است.
مواد لازم:
گوشت گوسفند: 300 گرم، قیمه‌ای
پیاز درشت: یك عدد، ساطوری
لپه: 100 گرم
لیمو امانی درشت: 2 عدد
رب گوجه‌فرنگی: 3 قاشق غذاخوری
روغن مایع: به میزان لازم
سیب‌زمینی متوسط: 2 عدد، خلالی
زردچوبه: یك قاشق چای‌خوری
دارچین: یك قاشق چای‌خوری
نمك و فلفل قرمز: به میزان لازم
روش تهیه:
1. شش قاشق غذاخوری روغن را در یك قابلمه روی شعله متوسط داغ كرده و پیاز را 6 دقیقه در آن تفت دهید تا طلایی شود.
2.گوشت را اضافه كرده و 6دقیقه دیگر تفت دهید تا رنگ بگیرد و آبش كشیده شود. پیاز را هم بزنید تا نسوزد، سپس زردچوبه را اضافه كرده و هم بزنید.
3. رب گوجه را اضافه كرده و آن را 2 دقیقه سرخ كنید. لیمو امانی و 3 پیمانه آب جوش را به خورش اضافه كرده و پس از به جوش آمدن با در بسته و شعله كم، 5/2 ساعت آن را بپزید.
4. لپه را پاك كرده و بشویید، سپس 15دقیقه در آب بجوشانید. با این كار زرداب لپه خارج شده و باعث نفخ نمی‌شود.
5.سیب‌زمینی را كه در آب نگه داشته‌اید آبكش و خشك كنید. كمی نمك به آن پاشیده و در روغن سرخ كنید. سپس روغن آن را گرفته و كنار بگذارید.
6. پس از یك ساعت و نیم از پخت خورش، لپه را به آن اضافه كنید تا بپزد. اگر دوست ندارید لیمو امانی زیاد پخته شود، می‌توانید آن را الان به خورش اضافه كنید. به یاد داشته باشید لمیو امانی را باید با چنگال سوراخ كنید.
پس از زمان پخت خورش نمك و فلفل آن را اندازه كرده، زعفران را اضافه كنید و 15 دقیقه دیگر آن را بپزید. هنگامی كه روغن روی خورش آمد و به غلظت رسید، غذا پخته است.دارچین را روی آن پاشیده و با چلو سرو كنید.
نكات:
1- قیمه تنها خورشی است كه از گوشت راسته نیز می‌توان در آن استفاده كرد.
2- اگر لپه مصرفی شما درشت و از نوع زودپز است، نیازی به پخت جداگانه ندارد.
3- خورش قیمه اصیل، رب گوجه‌فرنگی ندارد و از گوجه‌فرنگی حلقه‌حلقه و زعفران در آن استفاده می‌شود.
4- به جای لیمو امانی از آبلیمو یا گرد لیمو هم می‌توانید استفاده كنید، اما در این صورت خورش تیره می‌شود.
قیمه با گوشت چرخ‌كرده
اگر گوشت ریز شده در یخچال‌تان نبود، می‌توانید قیمه را با گوشت چرخ کرده درست کنید. لااقل دهخدا شهادت می‌دهد که این نوع پختن قیمه، هیچ منافاتی با اصالت قیمه ندارد. فراموش نکنید که قیمه یعنی گوشت ریز‌ریز یا چرخ کرده، پس با خیال راحت، 2 عدد پیاز را در گوشت چرخ شده رنده درشت كنید و با 300 گرم گوشت بدون چربی خوب ورز دهید. یک پیاز دیگر را درظرف مورد نظر خرد كرده و بگذارید با روغن طلایی شود. پیاز که نیم پز شد، به آن زردچوبه و فلفل را اضافه كرده و تفت دهید. بعد گوشت را اضافه كنید و خوب با پیاز و ادویه داخل ظرف هم بزنید و سرخ كنید. حالا نمك، نصف قاشق چای خوری زعفران ساییده شده آب کرده و دو سوم لیوان لپه شسته شده را اضافه کنید. سپس گوشت را سرخ کرده و در انتها رب گوجه‌فرنگی را اضافه كنید. بعد از ۲دقیقه تفت دادن ۲ لیوان آب اضافه کنید و هنگامی كه آب داخل ظرف جوش آمد، لیمو امانی‌ها را که شسته و سوراخ کرده‌اید، اضافه كنید. حرارت را ملایم کرده و در قابلمه را بگذارید. آب خورش بعد از پخت باید جا افتاده باشد. در همین حین، سیب زمینی‌ها را پوست کنده و خلال كنید و بگذارید تا سرخ شوند. حالا خورش را در ظرف مورد نظر ریخته و سیب زمینی سرخ شده را روی آن بریزید و تزئین کنید.
انواع قیمه:
قیمه سیب درختی
اصلا شیرین نیست، چون سیب‌سبز كاملا ترش‌مزه است. بقیه مواد همان است كه در قیمه سنتی به كار می‌رود فقط به جای لیمو امانی از آبلیمو استفاده كنید.
قیمه مرغ
برای كسانی كه با گوشت قرمز مشكل دارند. سینه مرغ را قیمه‌ای خرد كرده و تمام مراحل را مانند قیمه معمولی انجام دهید، فقط كمتر آب بریزید، چون مرغ خیلی زودتر از گوشت می‌پزد. در ضمن این خورش سنتی بوده و به هیچ‌وجه من‌درآوردی نیست.
قیمه هویج
هویج نگینی ریز یا رنده شده به همراه ادویه خورشی و گاه كشمش پلویی یكی از خورش‌های خوشمزه آذربایجانی است. اگر هویج دوست دارید، آن را در این خورش خلالی استفاده كنید.
قیمه كدو
نام دیگرش مسمای كدو است. كم آب است و اجزای خورش را هنگام كشیدن جداجدا و در كنار هم می‌گذارند. از گرد لیمو به جای لیمو امانی استفاده كنید تا كدو بیشتر طعم بگیرد.
قیمه بامیه
همان خورش بامیه است، با دو تفاوت؛ یكی اینكه لپه دارد و دوم آنكه به جای لیمو امانی از آب نارنج یا آبلیمو در آن استفاده می‌كنند. به جای دارچین، جوز هندی در آن بریزید.
قیمه رشتی
در این خورش گوجه‌فرنگی جایگزین رب گوجه‌فرنگی است و به قیمه سنتی كه در قدیم پخته می‌شد، بسیار نزدیك است. برای ترش كردن آن به جای لیمو امانی از آب انار، رب انار ترش یا آبغوره استفاده كنید.
قیمه نثار
خورش بومی شهر قزوین كه بسیار به نوع سنتی شبیه است و در آن خلال بادام، پسته، زرشك و گاه خلال پرتقال به كار می‌رود و از سیب‌زمینی در آن خبری نیست.
قیمه بادمجان
معروف‌ترین قیمه بعد از نوع ساده آن است و به جای سیب‌زمینی از بادمجان سرخ شده در آن استفاده می‌شود. غوره را در قیمه بادمجان فراموش نكنید.
قیمه به و آلو
در این خورش آلوی بخارا و به خرد شده استفاده می‌شود. سیب‌زمینی ندارد و در روزگار قدیم زیاد طبخ شده است.
قیمه آلو
مانند قیمه به و آلو است ولی بدون به. اسم دیگرش خورش آلوست اما اگر گوشت قیمه‌ای در آن ریخته شود، پسوند قیمه به آن اضافه می‌شود. خیلی شیرین نیست و باب طبع همه است.
قیمه به
در این خورش به را به اندازه گوشت قیمه‌ای خرد كرده در اواخر پخت در غذا می‌ریزند. اگر آب نارنج و ادویه خورشی در آن بریزید، طعم خیلی خوبی می‌گیرد كه اصلا شیرین نیست.
قیمه نخود
خورش قیمه را در نواحی جنوبی و مركزی ایران با نخود می‌پزند و در آن از لپه استفاده نمی‌كنند. طعمی نزدیك به آبگوشت دارد و آبدارتر است و عموما از گوشت بز در آن استفاده می‌شود.