هنر و سرگرمی > سینما و تلویزیون > سینمای جهان

امسال بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که در اولین دوره‌اش، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی بیست سالگی‌اش جشن گرفته شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امسال بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که در اولین دوره‌اش، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی بیست سالگی‌اش جشن گرفته شود. اولین دوره این جشنواره شاید شبیه به هیچ جشنواره فیلمی در دنیا نبود. نه تنها خبری از مجسمه‌های طلایی و فرش‌های قرمز نبود که حتی در شهر برق هم وجود نداشت.
بیست سال پیش و در روزهای سخت جنگ، پایتخت بوسنی میزبان جشنواره‌ای شد که حالا می‌تواند به آن ببالد. جشنواره‌ای که زیر فشار جنگ و درگیری افتتاح شد و در روزهایی که مردم به سختی زندگی می‌کردند، گلیم خود را از آب بیرون کشید. در نخستین دوره، مسئولان برگزاری مراسم، مجبور بودند از ژنراتورهای پورتابل برای ایجاد برق لازم جهت پروژکتور‌ها استفاده کنند. آلفونسو کوارون بی‌شک مهم‌ترین کارگردانی است که در این دوره جشنواره شرکت کرد. کارگردانی که موفق شد سال گذشته جایزه اسکار بهترین کارگردانی را برای فیلم «جاذبه» بگیرد، در آن زمان برای شرکت در جشنواره فیلم سارایوو مجبور شد سوار خودرو‌های زرهی شود تا بتواند به شهر محاصره شده ساریوو وارد شود و جعبه محتوی فیلم او، از تونلی که زیر فرودگاه کنده شده بود به این فستیوال رسید. جالب است بدانید از آنجایی که هیچ واحد پول معتبری در ان زمان پیدا نمی‌شد، تماشاگران برای دیدن هر یک از ٣٧ فیلم شرکت کننده در جشنواره باید سیگاری به بادجه تحویل بلیط، می‌دادند. حالا دقیقا دو دهه از زمان محاصره چهار ساله سارایوو در جنگ‌های استقلال بوسنی می‌گذرد.

برای بیستمین بار بزرگ‌ترین جشنواره فیلم کشور بوسنی برگزار می‌شود اما دیگر هیچ نشانه‌ای از اتفاقات آن سال‌ها با خود ندارد. این جشنواره از مدل ابتدایی خود در اوایل دهه ٩٠ میلادی فاصله گرفته و اکنون به یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های سینمایی منطقه تبدیل شده است. مدل مدرن شده فستیوال فیلم سارایوو هر ساله بیش از ١٠٠ هزار بیننده را جذب می‌کند. این در حالی است که هر ساله صد‌ها فیلمساز و تهیه کننده هم در بازار این جشنواره شرکت می‌کنند. امسال حدود ٢5٠ فیلم از 6٨ کشور جهان مورد توجه همگان قرار خواهند گرفت. جشنواره امسال بر روی سینمای بالکان متمرکز شده است.

جشنواره فیلم سارایوو در سال ١٩٩5 آغاز به کار کرد. این رویداد در واقع پاسخ مردم بود، به محاصره شهرشان. به اینکه حتی حملات تک تیرانداز‌ها از کوه‌های اطراف و بمباران هم نمی‌تواند مانع زنده ماندن فرهنگ بوسنیایی‌ها شود. موسسان این جشنواره می‌خواستند به صرب‌ها نشان دهند که اگرچه مواد غذایی به آن‌ها نمی‌رسد یا خدمات پزشکی به سختی یافت می‌شود اما راه فرهنگ، فارغ از حصار‌ها همیشه باز می‌ماند. حتی با وجود محاصره‌ای که از ابتدای سال ١٩٩٢ آغاز شده بود.

مرصاد پوریواترا می‌گوید: «در شش ماه نخست جنگ، هدف اصلی زنده ماندن فیزیکی بود.» او که در یوگوسلاوی قبل جنگ، یک تهیه کننده بود، بعد از سقوط کمونیسم به بوسنی رفت. پوریواترا می‌گوید در آن زمان سینما راه «زنده ماندن فکری» مردم بود. «در زمان جنگ، هیچ ارتباطی نبود. شما نمی‌دانستید چه کسی شهر را ترک کرده، چه کسی مانده یا چه کسی کشته شده است. دور هم جمع شدن برای دیدن فیلم اصلیترین اتفاق فرهنگی سارایوو بود.»

دوره اول جشنواره از دل دو سال نمایش فیلم، که هر دو هفته یک بار در زیرزمین برگزار می‌شد، در آمد. پوریواترا و چند تهیه کننده دیگر محل نمایش فیلم‌ها را به یک کنیسه منتقل کردند که گنجایش ٨٠٠ نفر را داشت. البته در زمان اکران خاطره انگیز «پرنسس کوچک» آلفونسو کوارون، درون این کنیسه ٩٠٠ نفر از کودکان جمع شدند. مردم آن قدر تشنه صحبت کردن با فیلمسازان بودند که جلسات پرسش و پاسخ بعد فیلم‌ها گاهی تا سه ساعت به طول می‌انجامید.

جشنواره دوم با پایان جنگ همزمان شد. درست در روز اختتامیه جشنواره، جنگ هم پس از سال‌ها به پایان رسید. حالا مردم دلیل مهم تری برای شاد بودن داشتند. پس از آن بود که موسسان جشنواره فیلم سارایوو به این نتیجه رسیدند که به جشنواره‌ای با اهداف والا‌تر احتیاج دارند. هدف آن‌ها دیگر صرف دور هم جمع شدن و فیلم دیدن نبود. آن موقع بود که پوریواترا و همراهانش به فکر ساخت یک جشنواره واقعی افتادند. اما جنگی که بیش از دو دهه مثل استخوانی در گلوی مردم بوسنی بود به این راحتی فراموش نمی‌شد. سایه جنگ هنوز باقی مانده بود. در زخم‌هایی که بر روی بنا‌ها به جا مانده بود، در ذهن مردم سارایوو و درون فیلم‌هایی که روی پرده جشنواره می‌رفتند. فیلم‌های با مضمون جنگ و اتفاقات پس از جنگ فقط محدود به سینمای جنگ زده بوسنی نمی‌شد. این اتفاق، سینمای منطقه را هم تحت تاثیر قرار داده بود. فیلم‌هایی که از چچن، کوزوو، اکراین یا کرواسی هم می‌آمدند حاوی موضوعاتی منطبق با جنگ بزرگ بودند.

اما جشنواره تغییر کرده است. حالا سال‌ها از آن زمان گذشته است. اگرچه هنوز هستند فیلم‌هایی که یادآور حماسه بزرگ مردم بوسنی باشند اما جشنواره فیلم سارایوو مثل خیلی از جشنواره‌های دیگر سراسر دنیا تحت تاثیر هالیوود قرار گرفته است. امسال فیلم‌های «بچگی»، ساخته منتقد پسند ریچارد لینکلیتر و «جادو در مهتاب» جدید‌ترین اثر وودی آلن، کارگردان «آنی هال» و «نیمه شب در پاریس» هم در سارایوو به نمایش در خواهد آمد. دیگر حتی فیلم‌های دسته چندم منطقه هم راهی به این جشنواره ندارند. از لهستان «ایدا» نماینده اسکار این کشور، در فستیوال امسال شرکت خواهد کرد. شاید اما نگاه‌مان وقتی به این رویداد فرهنگی عوض شود که متوجه شویم سه فیلم از عناوینی که در جشنواره بین المللی فیلم کن حاضر بودند هم در بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو حاضر خواهند بود. سه فیلمی که در بینشان نام برنده نخل طلای امسال، «خواب زمستانی» هم به چشم می‌خورد. فیلمی طولانی که به کارگردانی نوری بیلگه چیلان از ترکیه ساخته شده است.

فیلم افتتاحیه این جشنواره اما «پل‌های سارایوو» است. فیلمی که از دل تاریخ در آمده و خاطرات تلخ و شیرین زیادی را برای مردم بوسنی و حتی اروپا و دنیا زنده خواهد کرد. فیلم، نگاهی به صد سال قبل می‌اندازد. زمانی که تنها چند خیابان آن طرف‌تر از مقر اصلی جشنواره امسال، آرشیدوک فردیناند، در کوچه‌ای باریک ترور می‌شود و آتش خشم دولتمردان وقت اروپا، دنیا را در جنگ جهانی اول فرو می‌برد. این فیلم، محصول مشترک ١٣ کارگردان سر‌شناس از سراسر اروپا است. چهره‌هایی چون ژان لوک گودار و سرگئی لوزنیستا، که هر کدام نگاه منحصر به فردی نسبت به سارایوو داشته‌اند. نگاهی که البته برای بیش از نیمی از آن‌ها با جنگ گره خورده است.

در مراسم امسال، چهره‌های سر‌شناسی هم شرکت خواهند کرد. از گایل گارسیا برنال بگیرید که امسال در کنار لیلا حاتمی عضو هیئت داوران جشنواره بین المللی فیلم کن بود تا میشل هازناویسیوس، کارگردان فرانسوی فیلم برنده اسکار «آرتیست» و همسر آرژانتینی الاصلش، «برنیس بیژو» که به خاطر بازی در فیلم «گذشته» اصغر فرهادی توانست جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره بین المللی فیلم کن را از آن خودش کند. رئیس هیئت داوران جشنواره امسال بلا تار است که توسط کارگردان فیلم تاثیر گذار «آقای ترنر»، مایک لی و اگنس بی، که یک کارگردان هنری است، همراهی می‌شود. نکته جالب توجه در مورد اگنس بی‌این است که او برنده جایزه افتخاری «قلب سارایوو» است. جایزه‌ای که خودش در دوران محاصره طراحی آن را انجام داده و همین موضوع نام وی را در کنار نام سدریک گیبونز قرار می‌دهد. سدریک گیبونز هم یک طراح است که اثرش بسیار بیش از خودش شناخته می‌شود. او مجسمه طلایی اسکار را طراحی کرده است. نقطه اشتراک این دو نفر این است: هر دو جایزه‌ای را که خود طراحی کرده بودند را برده‌اند.

این مهمانان می‌آیند و پس از جشنواره هم به کشورهای خود بر می‌گردند. چیزی که ماندنی است اما اشتیاق مردم به تنها جشنواره مهم سینمایی کشورشان است. اشتیاقی که بسیار بزرگ‌تر از خود جشنواره است. به طوری که مرصاد پوریواترا اعتراف می‌کند شهر گنجایش مخاطبان جشنواره فیلم سارایوو را ندارد.
امسال بیستمین سالگرد جشنواره‌ای است که زیر سایه سنگین جنگ و محاصره کار خودش را آغاز کرده است. تغییرات زیادی در مسیرش بوده و حالا نوبت جشن تولدش است. با این وجود اما هنوز جنگ تمام نشدهاست. نه در دل کوچه قدیمی آنتیک فروشان، که کالایی ندارند جز گلدان‌های قدیمی و قلم‌هایی که یادگار جنگ‌های خانمان سوز ١٠٠ سال اخیر اروپا است. قلم‌هایی که ساخته شده بودند تا از صلح بنویسند، اما خبری از صلح نشد و حالا به جای کالای آنتیک به فروش می‌رسند.

امسال بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که در اولین دوره‌اش، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی بیست سالگی‌اش جشن گرفته شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امسال بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که در اولین دوره‌اش، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی بیست سالگی‌اش جشن گرفته شود. اولین دوره این جشنواره شاید شبیه به هیچ جشنواره فیلمی در دنیا نبود. نه تنها خبری از مجسمه‌های طلایی و فرش‌های قرمز نبود که حتی در شهر برق هم وجود نداشت.
بیست سال پیش و در روزهای سخت جنگ، پایتخت بوسنی میزبان جشنواره‌ای شد که حالا می‌تواند به آن ببالد. جشنواره‌ای که زیر فشار جنگ و درگیری افتتاح شد و در روزهایی که مردم به سختی زندگی می‌کردند، گلیم خود را از آب بیرون کشید. در نخستین دوره، مسئولان برگزاری مراسم، مجبور بودند از ژنراتورهای پورتابل برای ایجاد برق لازم جهت پروژکتور‌ها استفاده کنند. آلفونسو کوارون بی‌شک مهم‌ترین کارگردانی است که در این دوره جشنواره شرکت کرد. کارگردانی که موفق شد سال گذشته جایزه اسکار بهترین کارگردانی را برای فیلم «جاذبه» بگیرد، در آن زمان برای شرکت در جشنواره فیلم سارایوو مجبور شد سوار خودرو‌های زرهی شود تا بتواند به شهر محاصره شده ساریوو وارد شود و جعبه محتوی فیلم او، از تونلی که زیر فرودگاه کنده شده بود به این فستیوال رسید. جالب است بدانید از آنجایی که هیچ واحد پول معتبری در ان زمان پیدا نمی‌شد، تماشاگران برای دیدن هر یک از ٣٧ فیلم شرکت کننده در جشنواره باید سیگاری به بادجه تحویل بلیط، می‌دادند. حالا دقیقا دو دهه از زمان محاصره چهار ساله سارایوو در جنگ‌های استقلال بوسنی می‌گذرد.

برای بیستمین بار بزرگ‌ترین جشنواره فیلم کشور بوسنی برگزار می‌شود اما دیگر هیچ نشانه‌ای از اتفاقات آن سال‌ها با خود ندارد. این جشنواره از مدل ابتدایی خود در اوایل دهه ٩٠ میلادی فاصله گرفته و اکنون به یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های سینمایی منطقه تبدیل شده است. مدل مدرن شده فستیوال فیلم سارایوو هر ساله بیش از ١٠٠ هزار بیننده را جذب می‌کند. این در حالی است که هر ساله صد‌ها فیلمساز و تهیه کننده هم در بازار این جشنواره شرکت می‌کنند. امسال حدود ٢5٠ فیلم از 6٨ کشور جهان مورد توجه همگان قرار خواهند گرفت. جشنواره امسال بر روی سینمای بالکان متمرکز شده است.

جشنواره فیلم سارایوو در سال ١٩٩5 آغاز به کار کرد. این رویداد در واقع پاسخ مردم بود، به محاصره شهرشان. به اینکه حتی حملات تک تیرانداز‌ها از کوه‌های اطراف و بمباران هم نمی‌تواند مانع زنده ماندن فرهنگ بوسنیایی‌ها شود. موسسان این جشنواره می‌خواستند به صرب‌ها نشان دهند که اگرچه مواد غذایی به آن‌ها نمی‌رسد یا خدمات پزشکی به سختی یافت می‌شود اما راه فرهنگ، فارغ از حصار‌ها همیشه باز می‌ماند. حتی با وجود محاصره‌ای که از ابتدای سال ١٩٩٢ آغاز شده بود.

مرصاد پوریواترا می‌گوید: «در شش ماه نخست جنگ، هدف اصلی زنده ماندن فیزیکی بود.» او که در یوگوسلاوی قبل جنگ، یک تهیه کننده بود، بعد از سقوط کمونیسم به بوسنی رفت. پوریواترا می‌گوید در آن زمان سینما راه «زنده ماندن فکری» مردم بود. «در زمان جنگ، هیچ ارتباطی نبود. شما نمی‌دانستید چه کسی شهر را ترک کرده، چه کسی مانده یا چه کسی کشته شده است. دور هم جمع شدن برای دیدن فیلم اصلیترین اتفاق فرهنگی سارایوو بود.»

دوره اول جشنواره از دل دو سال نمایش فیلم، که هر دو هفته یک بار در زیرزمین برگزار می‌شد، در آمد. پوریواترا و چند تهیه کننده دیگر محل نمایش فیلم‌ها را به یک کنیسه منتقل کردند که گنجایش ٨٠٠ نفر را داشت. البته در زمان اکران خاطره انگیز «پرنسس کوچک» آلفونسو کوارون، درون این کنیسه ٩٠٠ نفر از کودکان جمع شدند. مردم آن قدر تشنه صحبت کردن با فیلمسازان بودند که جلسات پرسش و پاسخ بعد فیلم‌ها گاهی تا سه ساعت به طول می‌انجامید.

جشنواره دوم با پایان جنگ همزمان شد. درست در روز اختتامیه جشنواره، جنگ هم پس از سال‌ها به پایان رسید. حالا مردم دلیل مهم تری برای شاد بودن داشتند. پس از آن بود که موسسان جشنواره فیلم سارایوو به این نتیجه رسیدند که به جشنواره‌ای با اهداف والا‌تر احتیاج دارند. هدف آن‌ها دیگر صرف دور هم جمع شدن و فیلم دیدن نبود. آن موقع بود که پوریواترا و همراهانش به فکر ساخت یک جشنواره واقعی افتادند. اما جنگی که بیش از دو دهه مثل استخوانی در گلوی مردم بوسنی بود به این راحتی فراموش نمی‌شد. سایه جنگ هنوز باقی مانده بود. در زخم‌هایی که بر روی بنا‌ها به جا مانده بود، در ذهن مردم سارایوو و درون فیلم‌هایی که روی پرده جشنواره می‌رفتند. فیلم‌های با مضمون جنگ و اتفاقات پس از جنگ فقط محدود به سینمای جنگ زده بوسنی نمی‌شد. این اتفاق، سینمای منطقه را هم تحت تاثیر قرار داده بود. فیلم‌هایی که از چچن، کوزوو، اکراین یا کرواسی هم می‌آمدند حاوی موضوعاتی منطبق با جنگ بزرگ بودند.

اما جشنواره تغییر کرده است. حالا سال‌ها از آن زمان گذشته است. اگرچه هنوز هستند فیلم‌هایی که یادآور حماسه بزرگ مردم بوسنی باشند اما جشنواره فیلم سارایوو مثل خیلی از جشنواره‌های دیگر سراسر دنیا تحت تاثیر هالیوود قرار گرفته است. امسال فیلم‌های «بچگی»، ساخته منتقد پسند ریچارد لینکلیتر و «جادو در مهتاب» جدید‌ترین اثر وودی آلن، کارگردان «آنی هال» و «نیمه شب در پاریس» هم در سارایوو به نمایش در خواهد آمد. دیگر حتی فیلم‌های دسته چندم منطقه هم راهی به این جشنواره ندارند. از لهستان «ایدا» نماینده اسکار این کشور، در فستیوال امسال شرکت خواهد کرد. شاید اما نگاه‌مان وقتی به این رویداد فرهنگی عوض شود که متوجه شویم سه فیلم از عناوینی که در جشنواره بین المللی فیلم کن حاضر بودند هم در بیستمین دوره جشنواره فیلم سارایوو حاضر خواهند بود. سه فیلمی که در بینشان نام برنده نخل طلای امسال، «خواب زمستانی» هم به چشم می‌خورد. فیلمی طولانی که به کارگردانی نوری بیلگه چیلان از ترکیه ساخته شده است.

فیلم افتتاحیه این جشنواره اما «پل‌های سارایوو» است. فیلمی که از دل تاریخ در آمده و خاطرات تلخ و شیرین زیادی را برای مردم بوسنی و حتی اروپا و دنیا زنده خواهد کرد. فیلم، نگاهی به صد سال قبل می‌اندازد. زمانی که تنها چند خیابان آن طرف‌تر از مقر اصلی جشنواره امسال، آرشیدوک فردیناند، در کوچه‌ای باریک ترور می‌شود و آتش خشم دولتمردان وقت اروپا، دنیا را در جنگ جهانی اول فرو می‌برد. این فیلم، محصول مشترک ١٣ کارگردان سر‌شناس از سراسر اروپا است. چهره‌هایی چون ژان لوک گودار و سرگئی لوزنیستا، که هر کدام نگاه منحصر به فردی نسبت به سارایوو داشته‌اند. نگاهی که البته برای بیش از نیمی از آن‌ها با جنگ گره خورده است.

در مراسم امسال، چهره‌های سر‌شناسی هم شرکت خواهند کرد. از گایل گارسیا برنال بگیرید که امسال در کنار لیلا حاتمی عضو هیئت داوران جشنواره بین المللی فیلم کن بود تا میشل هازناویسیوس، کارگردان فرانسوی فیلم برنده اسکار «آرتیست» و همسر آرژانتینی الاصلش، «برنیس بیژو» که به خاطر بازی در فیلم «گذشته» اصغر فرهادی توانست جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره بین المللی فیلم کن را از آن خودش کند. رئیس هیئت داوران جشنواره امسال بلا تار است که توسط کارگردان فیلم تاثیر گذار «آقای ترنر»، مایک لی و اگنس بی، که یک کارگردان هنری است، همراهی می‌شود. نکته جالب توجه در مورد اگنس بی‌این است که او برنده جایزه افتخاری «قلب سارایوو» است. جایزه‌ای که خودش در دوران محاصره طراحی آن را انجام داده و همین موضوع نام وی را در کنار نام سدریک گیبونز قرار می‌دهد. سدریک گیبونز هم یک طراح است که اثرش بسیار بیش از خودش شناخته می‌شود. او مجسمه طلایی اسکار را طراحی کرده است. نقطه اشتراک این دو نفر این است: هر دو جایزه‌ای را که خود طراحی کرده بودند را برده‌اند.

این مهمانان می‌آیند و پس از جشنواره هم به کشورهای خود بر می‌گردند. چیزی که ماندنی است اما اشتیاق مردم به تنها جشنواره مهم سینمایی کشورشان است. اشتیاقی که بسیار بزرگ‌تر از خود جشنواره است. به طوری که مرصاد پوریواترا اعتراف می‌کند شهر گنجایش مخاطبان جشنواره فیلم سارایوو را ندارد.
امسال بیستمین سالگرد جشنواره‌ای است که زیر سایه سنگین جنگ و محاصره کار خودش را آغاز کرده است. تغییرات زیادی در مسیرش بوده و حالا نوبت جشن تولدش است. با این وجود اما هنوز جنگ تمام نشدهاست. نه در دل کوچه قدیمی آنتیک فروشان، که کالایی ندارند جز گلدان‌های قدیمی و قلم‌هایی که یادگار جنگ‌های خانمان سوز ١٠٠ سال اخیر اروپا است. قلم‌هایی که ساخته شده بودند تا از صلح بنویسند، اما خبری از صلح نشد و حالا به جای کالای آنتیک به فروش می‌رسند.