هایپرکلابز :
فیلم «زندگی خصوصی» ساخته حسین فرحبخش فروردین 91 با عنوان «خصوصی» در سینماهای سراسر اکران شد اما به خاطر برخی اعتراض ها در نیمه راه از پرده سینما پایین کشیده شد.
فیلم اندکی بعد از توقیف ، به صورت قاچاق به بازار آمد و اخیرا با سانسور وارد شبکه نمایش خانگی شده است .
حیرت انگیز است فیلمی که این همه هیاهو و جنجال آفرید تا اقلیت نسبی سینمارو در ایران آن را نبینند بالاخره به صورت رسمی وارد شبکه نمایش خانگی شد.
اما هر نقدی همیشه شامل فرامتنی جذاب است که برای مخاطبان قطعا حائز اهمیت است.آنچه در ادامه نقل می شود روایتی فرامتن است که می تواند به فیلم الصاق شود تا مخاطب این سطور را به نتایجی دیگر هم برساند.
رابطه فرحبخش و شمقدری
حسین فرحبخش کارگردان فیلم خصوصی در شرایط فعلی به صورت علنی و رسمی جواد شمقدری (رییس سازمان سینمایی) را به بوته نقد می کشد ، در صورتیکه آقای فرحبخش قبل از آغاز سال 1392 همواره مدافع سیاست های شمقدری بود و طی مصاحبه ای که با نگارنده داشت جانانه و متهورانه از سیاست های وی حمایت می کرد .
کارنامه فرحبخش موید این مطلب است که او در مقام تهیه کننده و فیلمساز طالب احیای فیلمفارسی عامه پسندانه با نگره های امروزی است وعمده تولیدات پویا فیلم (کمپانی مشترک فرحبخش و عبدالله علیخانی) با همین رویکرد ساخته می شوند. در دوره مدیریت صفار هرندی در وزرات ارشاد به فیلمنامه های پویا فیلم و روال ساخت فیلم عامه پسندانه مبتذل سختگیرانه تر برخورد می شد. فرحبخش به دلیل سدهای ایجاد شده از جانب صفار هرندی در دولت نهم ،پس از به وزارت رسیدن سید محمد حسینی در دولت دهم ،همواره سیاست های وی را مورد نقد و عتاب قرار می داد.
جواد شمقدری در مقام سینماگر هیچگاه در سینمای ایران نام مطرحی نبوده. شمقدری مدعی بود در دوره اصلاحات در لیست تحریمی های دولت جای داشت و اجازه ساخت فیلم را نداشت. راست و دروغ این ماجرا پای خودش. اما از زمانی که مشاور هنری رئیس جمهور در دولت نهم بود دائما چوب لای چرخ تیم هدایت کننده فرهنگی در همان دولت می گذاشت و در تریبون های رسمی و غیر رسمی دائما به نقد سیاست ها سینمایی دولت نهم و شخص صفار هرندی می پرداخت.
کارنامه فرحبخش موید این مطلب است که او در مقام تهیه کننده و فیلمساز طالب احیای فیلمفارسی عامه پسندانه با نگره های امروزی است وعمده تولیدات پویا فیلم (کمپانی مشترک فرحبخش و عبدالله علیخانی) با همین رویکرد ساخته می شوند
اگر به منابع خبری رجوع کنیم شمقدری صاحب منصبان فرهنگی- سینمایی دولت نهم را گاهی به دگماتیسم و گاهی به لیبرالیسم متهم می کرد و با یکسویه نگری خاصی همواره لب به نقد دوران مدیریت فرهنگی هرندی و گروه مدیریتی او می گشود . دامنه این نقدها مفصل و مطول بود حتی در همان ابتدا که شمقدری مصدر امور شد و بر کرسی معاونت سینمایی جلوس کرد ،دست از انتقاد از دولت هرندی برنداشت و البته شیب این انتقادها با توجه به کنار گذاشته شدن هرندی ازمقام وزارت ارشاد افزایش یافت. پس از انتخاب شمقدری، فرحبخش نیز در چند مصاحبه در نقد هرندی جامه درانی کرد و مواضع مشترک شمقدری و فرحبخش در نقد دوره مدیرتی صفار هرندی منجر به نزدیکی آنان شد.
فیلم زندگی خصوصی در واقع اجماع فکری شمقدری و فرحبخش درباره نقد جریاناتی است که از نگاه این دو ، جریانات جاری نامطلوب در گستره جمهوری اسلامی است. در واقع اگر به متن فیلم دقت کنیم در همان میهمانی ابتدایی قبل از آشنایی ابراهیم کیانی با پریسا، با شخصیتی برخورد می کنیم که صورتی تمثیلی از حسین صفار هرندی است و نقدها به صورت دیالوگ میان ابراهیم و وی مطرح می شود.
متعه مهاجرانی و بقیه ماجرا
در ملغمه پر آشوب فیلم زندگی خصوصی ابراهیم کیانی(فرهاد اصلانی) به عنوان تندوریی سابق از جریان ظاهرا افراطی (به زعم فیلمساز) جدا شده و جریان امثال صفار هرندی را مورد عتاب و نقد قرار می دهد؛ در جایی دیگر از فیلم فرج الله سلحشور که نقدهای تندی به جریان و بدنه اصلی سینما دارد با تیتری طعنه آمیز در روزنامه ای که کیانی پرچمدار و سردبیر آن است مورد نقد قرار می گیرد ؛ بی بی سی به عنوان مرجع روزنامه نگاری همچون کیانی معرفی می شود.
البته اگر فیلم را از ابتدا بشکافیم بدین نکته پی خواهیم برد که کیانی گذشته ای داشته پر از غلط های سیاسی؛ تا جایی که به پیشانی دختران جوان و بی حجاب در اوایل انقلاب پونز فرو می کرده است.در جایی از فیلم که روایت در چاپخانه می گذرد در خواهیم یافت که کارش به انکار امام عصر(عج) منجر شده است ؛ به لیست گناهان ابراهیم خیانت به همسر را باید افزود. اما خیانت به یکباره محور اصلی فیلم می شود و همه عیوب کیانی تجلی می یابد در قتل و مهاجرت از کشور.
فیلم ، اصلاح طلبانی که در ابتدای انقلاب مبتلا به شور انقلابی بودند و به تدریج قبای اصلاح طلبی را بر تن کردند را دستمایه نقد قرار می دهد.روایت خیانت ابراهیم کیانی به همسرش در واقع تمثیلی از ماجرای متعه عطا الله مهاجرانی، وزیر سابق ارشاد است. در واقع بدمن فیلم تصویری از روند استحاله افرادی است که منتسب به اصلاح طلبی بودند. از سوی دیگر با نقد افرادی نظیر صفار هرندی،اصولگرایان را مورد هجمه قرار می دهد، به همین دلیل فیلم از منظر ایدئولوژیک به در و دیوار برخورد می کند.
بن مایه ایدئولوژیک فیلم ، به صورت تیغ نقد برهنه و سلاخانه در مقابل نگرش های متکثر سیاسی قرار می گیرد. نقصان فیلم از جایی نمود پیدا می کند که فیلمساز در مقابل پلیدی نمایی اغلب پرسوناژهای اقشار مختلف ، سیاق و نگرش تراز معرفی نمی کند و مولفه مورد اشاره به درام فیلم لطمه می زند و ماهیت اثر را به پراکندگی نگرشی دچار می کند. ضمن اینکه در درام نویسی به صورت کلاسیک زمانی که در مقابل مهره های سیاه (آنتاگونیست) قطب پرتاگونیستی روایت را معرفی نکنید جامعه را در این قطب قرار داده اید .
فیلم ، اصلاح طلبانی که در ابتدای انقلاب مبتلا به شور انقلابی بودند و به تدریج قبای اصلاح طلبی را بر تن کردند را دستمایه نقد قرار می دهد.روایت خیانت ابراهیم کیانی به همسرش در واقع تمثیلی از ماجرای متعه عطا الله مهاجرانی، وزیر سابق ارشاد است
شخصیت پردازی شخصیت های اصلی فیلم نیز پر از تناقض است. تغییر ناگهانی شخصیت ابراهیم کیانی ( فرهاد اصلانی) به فیلمنامه صدمات بسیاری وارد می کند . ابراهیم در مواجه با پریسا مردی غریزه جو و شهوت طلب به حساب می آید که در غیبت همسرش(لعیا زنگنه) پریسا(هانیه توسلی) را به عقد موقت خود در می آورد. اما پس از مدتی به صورت ناگهانی ابراهیم تغییر روش می دهد و پس از بازگشت همسرش به مردی خانواده دوست بدل می شود. هر بار که پریسا با او تماس می گیرد کیانی یا در محل کارش حضور پیدا می کند یا در کنار همسر و فرزندان . تغییر و استحاله ناگهانی ابراهیم ،هرهری مابی فیلمنامه ای نه چندان سنجیده را پدیدار می سازد.
فیلم فاقد نگره های ایدئولوژیک برای نقد پرسوناژ هایی نظیر ابراهیم است و برای نقد امثال کیانی تنها به کنش و واکنش های آنان بسنده می کند.ترس ابرهیم از باردار شدن پریسا گنگ و مبهم است . اشتباه مفرط فیلم این است که پریسا را زنی بی قید و بند معرفی می کند که قائل به جایگاه خانواده نیست؛پس چگونه می شود که در نیمه دوم داستان تنها مطالبه اش از ابراهیم ازدواج و بچه دار شدن است؟!
بی اخلاقی مرام جمهوری اسلامی نیست
نگارنده همچنان مخالف تسری بی اخلاقی در این فیلم هستم.دولت محمود احمدی نژاد از ابتدا با شیوه بد اخلاقی سیاسی و با لفظ بگم بگم وارد میدان شد و همین شیوه رفتاری به سایر ارگانها و نهاد فرهنگی تسری یافت. این بیماری زشت سیاسی به نوعی در فیلم خصوصی تجلی پیدا کرد.
در موعد قبل از اکران فیلم در یادداشتی نوشتم که دلیل مخالفتم با فیلم نشان دادن تمثیلی افرادی است که هر کدام به دلیلی از نظام جمهوری اسلامی بریده اند.جواد شمقدری، باید فیلمساز را به سمتی رهنمون می ساخت که با بریدگان سیاسی جدل ایدئولوژیک می داشت نه زندگی خصوصی و شخصی آنان را تصویر کند. به اعتقاد نگارنده مهاجرانی نماییِ و اکبر گنجی نماییِ فیلم خصوصی کاملا در تعارض است با مرامنامه سیاسی نظام جمهوری اسلامی.