هایپرکلابز :
بیماری های واگیردار در طی قرن های گذشته همواره یکی از تهدیدکننده های اصـلی سلامـت انـسان محسـوب می شدند. این بیماری ها گاهی به سرعت در بین تعداد زیادی از افراد شیوع پیدا کرده و باعث مرگ و میر بالای افراد شده اند. امروزه به علت کنترل بیماری های واگیردار و تغییر شیوه زندگی مردم، شاهد گذر اپیدمی بیماری ها از بیماری های واگیردار به غیرواگیر دار می باشیم به طوری که مهمترین علل مرگ و میر در جهان، بیماری های غیرواگیردار می باشد. اما این گذر اپیدمی نبایستی سبب بی توجهی به کنترل بیماری های واگیردار شود چرا که با بروز مقاومت دارویی در عوامل بیماری زا و یا ناقلین آنها، بازگشت مجدد برخی بیماری ها و ظهور بیماری های جدید، باعث توجه بیش از پیش به این بیماری ها شده است، به طوریکه از ایدز به عنوان طاعون این دوره یاد می شود. باتوجه به اهمیت این موضوع، مرکز بیماری های مزمن و صعب العلاج، بخشی از تحقیقات و فعالیت های پژوهشی خود را معطوف به بیماری های واگیردار کرده است. از مهم ترین این بیماری ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
ایدز
ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی ایجاد می‌شود. ایدز عمدتاً از طریق آمیزش جنسی (از جمله مقعدی و حتی دهانی) محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می‌گردد. بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال ایدز نیستند. پیشگیری از عفونت ایدز، عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب می‌شوند. هیچ‌گونه درمان یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضد ویروسی می‌تواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد، با وجود این که درمان ضد ویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد، اما این داروها گران قیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
راه‌های اصلی انتقال ایدز در ایران، آمیزش جنسی و استفاده معتادان تزریقی از سرنگ مشترک است. علل ابتلا به ایدز در بین کل مواردی که از سال 1365 تاکنون در کشور به ثبت رسیده اند به ترتیب، تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد (69 درصد)، رابطه جنسی (12 درصد)، دریافت خون و فراورده های خونی (1 درصد) و انتقال از مادر به کودک (1درصد) بوده است. راه انتقال در17 درصد از این گروه نامشخص مانده است. بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا پایان سال 1391 مجموعا 26125 نفر افراد مبتلا به ایدز در کشور شناسایی شده اند که حدود 90 درصد آنان را مردان و 10 درصد را زنان تشکیل میدهند. تاکنون 4483 نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده و 5182 نفر از افراد مبتلا فوت کرده اند. 46 درصـد از مبـتلایان به ایـدز در زمـان ابتـلا در گروه سنی 34-25 سال قرار داشته اند که بالاترین نسـبت در بین گروه های سنی را به خود اختصاص می دهند.
در مقایسه این آمار با مواردیکه ابتلا آنان در سال 1391 گزارش شده است، اعتیاد تزریقی 52 درصد، برقراری روابط جنسی 34 درصد و انتقال از مادر به کودک 3 را تشکیل داده است. در 11 درصد از موارد شناسایی شده در این سال راه انتقال نامشخص بوده و هیچ مورد جدید ابتلا از راه خون و فرآورده های خونی گزارش نشده است.
هپاتیت
هپاتیت به معنی التهاب در پارانشیم کبد است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آنها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند. از عواملی که ایجاد هپاتیت می‌کنند میتوان به افراط در مصرف الکل، اثر برخی داروها٬ آلودگی به باکتری و همچنین ویروس اشاره نمود. هپاتیت ویروسی منجر به عفونت کبدی می‌گردد. عامل بیماری هپاتیت ویرال (ویروسی) یک ویروس است و در ابتدا می‌تواند مثل یک سرماخوردگی بروز نماید. ولی بیماری مزمن هپاتیت "C" بر عکس سرماخوردگی معمولی به دلیل از کار افتادن کبد و مشکل بودن درمان می‌تواند حیات بیمار را تهدید کند. بیشتر مبتلایان به هپاتیت از نوع C و B علائمی ندارد. برخی از این بیماران علائم سرشتی عفونت ویروسی را نشان میدهند از قبیل خستگی، دل درد، درد عضلانی و تهوع و بی اشتهایی، ولی در موارد پیشرفته علائم نارسایی کبدی بروز می‌کند که شامل تورم شکم، اندامها، یرقان و خونریزی‌های گوارشی و... است. در ایران بالغ بر 3 درصد افراد آلوده به این ویروس می‌باشند.
هپاتیت ویروسی
در حال حاضر ۸ نوع از این ویروس شناخته شده‌است.
1.هپاتیت نوع A
2.هپاتیت نوع B
3.هپاتیت نوع C
4.هپاتیت نوع D (همیشه همراه با نوعB)
5.هپاتیت نوع E
6.هپاتیت نوع F
7.هپاتیت نوع G
در حال حاضر ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد در هیچکدام از این دسته‌ها قرار نمی‌گیرند به همین دلیل می‌شود انتظار ویروس نوع H را نیز داشت. این ویروس عمدتاً از طریق تماس با خون افراد آلوده منتقل می‌شود.
همچنین روش‌های زیر می‌تواند باعث انتقال این ویروس گردد:
• ارتباط جنسی با افراد آلوده
• استفاده از سوزن‌های آلوده که به عنوان سرنگ استفاده می‌شود، به ویژه در افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی و همچنین سوراخ شدن بدن با هر وسیله تیز یا سوزن آلوده (مثل خالکوبی غیر بهداشتی)
• استفاده از لوازم شخصی به صورت اشتراکی
• دریافت فرآورده‌های خون و پلاسمای آلوده که در ایران اکثراً در بیماران تالاسمی و هموفیلی دیده می‌شود.
• زخمی شدن پوست بدن در یک بخش آلوده بیمارستانی.
سل
بیماری سل یک بیماری مزمن است که عمدتاً به وسیله میکروب "مایکوباکتریال توبرکلوزیس" در انسان ایجاد می شود. راه ابتلا به آن از طریق استنشاق هوای آلوده به این میکروب می باشد. سل می تواند تقریباً تمام اعضای بدن را مبتلا سازد، ولی سل ریوی شایعترین شکل بیماری است (بیش از 80 درصد مبتلایان). میکروب سل پس از ورود در ریه و ایجاد ضایعه اولیه، از آنجا از طریق جریان خون، عروق لنفاوی، راه های برونش و یا مستقیما در اثر مجاورت به دیگر قسمت های بدن منتشر می شود. لذا ممکن است بیمار به هنگام مراجعه به سل ریوی و یا خارج ریوی مبتلا باشد.
بیماری سل که بزرگترین علت مرگ ناشی از بیماری های عفونی تک عاملی (حتی بیشتر از ایدز، مالاریا و سرخک) در جهان است، دارای مرتبه دهم در بار جهانی بیماری هاست و پیش بینی می شود تا سال 2020 همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ و یا تا رتبه هفتم بالا رود. بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2007 تعداد کل مبتلایان به بیماری سل 7.13 میلیون برآورد شد و حدود 0.5 میلیون نفر از این افراد، با باسیل سل مقاوم به چند دارو (MDR-TB) آلوده هستند. سالانه حدود 3.9 میلیون نفر جدید به سل فعال مبتلا شده و 7.1 میلیون نفر در اثر این بیماری می میرند.
سل یک مشکل عمده در بین کشورهای در حال توسعه می باشد که 95 درصد مبتلایان و 98 درصد مرگهای مرتبط با این بیماری در این کشورها رخ می دهد. سازمان بهداشت جهانی در سال 1993 از سل به عنوان یک معضل اورژانس بهداشت جهانی نام برد. از آن زمان بروز سل و مرگ و میر مرتبط با آن ثابت مانده است. علیرغم موفقیت سنی در این مورد، شاهد مقاومت دارویی غیر منتظره بودیم که این پدیده در حال حاضر یک تهدید جهانی تلقی می گردد. مقاومت به یک داروی ضد سل از سالها قبل شناخته شده بود. متاسفانه سیر مقاومت دارویی در بیماری سل در نهایت منجر به ایجاد گونه های مقاوم به چند دارو شد.
تعریف سل مقاوم به چند دارو عبارتست از مقاومت به هر دو نوع داروی ایزونیازید و ریفامپین با یا بدون مقاومت به سایر داروهای رده اول درمان.
میزان بروز سل مقاوم به سرعت به چند دارو در حال افزایش است و بروز تخمینی آن در کل جهان 460.000 مورد در سال 2005 بوده است. میزان شیوع سل مقاوم به چند دارو در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود امکانات آزمایشگاهی و تشخیصی مناسب کمتر از میزان واقعی تخمین زده می شود. تقریباً دو سوم موارد سل مقاوم به چند دارو در 3 کشور روسیه، چین و هند دیده می شود.
در مجموع باید گفت سل مقاوم به درمان یک تهدید جهانی است و می بایست از انتشار این موارد در آینده، به جهت کاهش بروز سل مقاوم به چند دارو جلوگیری کرد.