هایپرکلابز : پونه بر سه نوع کوهی، بری و نهری است.
پونه بری:
پونه بری ساقه آن متفرق و تندبوی با عطريت و برگ آن ريز ، نازك ، نرم و طعم و رایحه آن شبيه به پونه نهری است و با تلخی كمی و تخم آن شبيه به تخم ريحان. پونه كوهی بسيار تند در طعم و بو و برگ آن از برگ برّی بزرگ تر و سفيد رنگ و ساقه آن بزرگتر از شاخ‍های آن و سرخ رنگ و بی گل و بوی برگ آن شبيه به بوی سوسنبر و وقتی خشك شود شبيه به ريحان خشك می‌گردد.
پونه کوهی:
پونه کوهی گياهی چند ساله با ساقه های سخت، پوشیده از كرك به رنگ سبز مایل به قرمز و با برگهای بیضی، نوك تیز و به رنگ سبز تیره که در سطح تحتانی پوشیده از كرك است. گلهای آن ارغوانی كه در اوایل تا اواسط تابستان درانتهای شاخه های گل دهنده ظاهر می شود. میوه ی آن چهار فندقه است و به طور خودرو در ساحل دریاها، دامنه کوهسارها و جنگل های اروپا و آسیا و ایران می روید.
پونه نهری:
پونه نهری (پودنه بستاني )گیاهی پایا، علفی، خزنده، تقریباَ افتان و به ندرت افراشته، کمی کرک دار تا صاف بدون کرک و برگ های آن تخم مرغی، کوچک، با دندانه های ظریف است و به طور خودرو در کنار جویبارها، رودخانه ها و آب های راکد و زمین های مرطوب می روید.
پونه نهری بر دو نوع مي باشد: نوعی را برگ مانند ريحان كوهی و ضخيم‌تر و خشن‌تر از برّی و شاخه های آن پر گره و باريك و بر زمين پهن و گل آن بنفش و در كنار آبها و بستان‌ها می رويد و نوعي دیگر شبيه به نعناع و برگ آن درازتر از برگ نعناع و تند طعم و خوشبو رنگ آن مایل به زردي و ساقه آن قوی‌تر است.
مزاج پونه:
مزاج پونه بری از دیدگاه طب سنتی ایران در اوّل سوم گرم و خشك و پونه نهری در آخر دوم گرم و خشك.
ترکیبات شیمیایی:
پونه کوهی حاوی اسانس روغنی فرار می باشد که شامل:
تیمول ،
دی ال- پنین و دی پنتن،
لینالول،
مقداری بی سیكلیك سسكی ترپن و تری سیلیك سسكی ترپن می باشد.
مانتول آزاد و استات دو مانتیل، لیمونن و دیپانتن می باشد
پونه نهری حاوی تانن، مواد رزین دار، مواد پکتیکی، قند و اسانس می باشد.اسانس پونه حاوی پولگون وجوددارد.
همچنین در برگ گیاه هسپریدین
افعال و خواص پونه در طب سنتی ایران:
پونه بری:
جهت كزاز و پاکسازی فضولات سينه
پاکسازی فضولات معده و سوزش آن
کاهش سکسکه و حالت تهوع
کاهنده رياح
ادرارآور
معرق
جاری کننده خون قاعدگی
دافع سودا
نطول آن جهت خارش و رياح رحم و رفع سختی آن مفید است.
سنون سوخته آن جهت تقويت لثه.
بوی آن رافع غشي.
پونه نهری:
با قوّت ترياقيت
چکاندن آب آن نيم گرم جهت تقویت شنوایی
آشاميدن طبيخ آن جهت تنگی نفس
عصاره تازه آن با عسل ادرارآور و معرق
پونه همراه با سكنجبين و یا رب و يا شربت انار جهت رفع حالت تهوع و استفراغ صفراوی و سکسکه مفید است.
نطول آن جهت رفع زردي يرقان
با عسل و نمك جهت رفع كرم معده
حمول برگ آن جهت احتباس حيض
پودر خشک شده آن آن در مواضعي كه كرم تشکیل شده باشد رافع آن است.
پونه جبلي قوی تر از برّی و برّی از نهري و نهری كثيرالوجودتر از دو نوع ديگر است