هایپرکلابز : بيني دروازه دستگاه تنفسي است. عمل تنفس از سوراخ‌هاي بيني آغاز شده و به آن نيز ختم مي‌شود.
در حالت طبيعي، هوايي را که از مجاري بيني به سمت حلق و ريه‌ها حرکت مي‌کند، تصفيه کرده، مرطوب و گرم مي‌کند. گاهي اوقات بيني محلي است براي خونريزي، سرماخوردگي، حساسيت بيني يا عفونت سينوس‌ها. خوشبختانه بيشتر اختلالات بيني و سينوس‌ها موقتي بوده و به راحتي درمان مي‌شوند.
سينوس‌ها حفره‌هايي هستند که هر يک از اين حفره‌ها منفذ کوچکي به داخل بيني دارند که امکان مبادله آزاد هوا و مخاط را فراهم مي‌آورند. سينوس‌ها و بيني با يک پرده مخاطي به طور يکپارچه پوشيده شده‌اند. به اين ترتيب هر عاملي که باعث تورم و انسداد مجاري بيني شود مثل سرماخوردگي يا واکنش آلرژيک مي‌تواند به همان نحو سينوس‌ها را نيز مبتلا کرده و موجب ايجاد درد و احساس فشار شود. مردم معمولا اين حالت را حمله سينوسي مي‌نامند.
سينوزيت وقتي رخ مي‌دهد که پرده پوشاننده يک يا چند سينوس عفوني شود. عفونت مي‌تواند باکتريايي، ويروسي يا قارچي باشد. عفونت‌هاي ويروسي عمدتا بيش از عفونت باکتريايي منجر به التهاب يک يا چند قسمت دستگاه تنفسي فوقاني مي‌شود. کودکان شش تا هشت بار در سال به عفونت فوقاني مبتلا مي‌شوند. نيم تا پنج درصد اين عفونت تنفس فوقاني سينوزيت حاد را به دنبال خواهد داشت. التهاب سينوس که آن را سينوزيت مي‌خوانيم با التهاب مخاط بيني همراه است که به آن زينيت گفته مي‌شود. مجموعه التهاب سينوس و بيني را رينو سينوزيت مي‌گويند.
از اين گذشته در کودکان سينوزيت با برونشيت يعني التهاب دستگاه تنفس تحتاني همراه است که به آن سينو برونشيت مي‌گويند. ترشح پشت حلق که يکي از علل منجر به سرفه مزمن است بر اثر سينوزيت پديد مي‌آيد. اين سرفه وقتي که کودک طاق باز مي‌خوابد بدتر مي‌شود بنابراين سرفه چنين کودکاني شبانه است. عفونت باکتريايي منجر به سرفه مرطوب مي‌شود که با ترشحات خلطي چرکي همراه است. براي اطلاعات بيشتر گفت‌و‌گويي را با دکتر عبدالحميد حسين‌نيا متخصص و جراح گوش و حلق و بيني انجام داديم که به شرح زير است:
کار سينوس‌ها چيست؟
سينوس‌هاي پارانازال(اطراف بيني) شامل سينوس‌هاي پيشاني، سينوس‌هاي فکي، سينوس‌هاي اتموئيد و سينوس اسفنوئيد است.
براي سينوس‌ها که حفره‌هايي در استخوان صورت و جمجمه است وظيفه خاصي در نظر گرفته نشده است اما معتقدند اين حفره‌هاي استخواني باعث گرم شدن هواي دما که از طريق بيني استنشاق مي‌شود مي‌گردد. ضمنا اين حفره‌هاي سينوسي باعث مي‌شود که تراکم استخواني جمجمه و صورت کاهش پيدا کند، به عبارت ديگر وزن مخصوص جمجمه کم شده و باعث سبک شدن وزن جمجمه مي‌شود.
عوامل ايجاد کننده سينوزيت چيست؟
به التهاب سينوس‌ها، سينوزيت مي‌گويند که ممکن است تمام سينوس‌ها را درگير يا هر يک از سينوس‌ها را به طور جداگانه مبتلا کرده باشد. راجع به علل سينوزيت، براي مثال اگر به عفونت ريشه دندان توجه کنيم لاجرم سينوزيت فکي را در پيش رو خواهيم داشت اما اگر يک عامل ويروس يا باکتريايي وارد سينوس شود توقع داريد که تمام سينوس‌ها را درگير کرده باشد. هر چند اين اصل مصداق دائمي ندارد. به عبارت ديگر ويروس‌ها و باکتري‌ها مي‌توانند در يکي از سينوس‌هاي پارانازال تمرکز خاص پيدا کنند.
چه عواملي سبب بسته‌شدن منفذ سينوس مي‌شود؟
در بيني 3 منفذ وجود دارد، که هر يک از اين منافذ در زير شاخکي باز مي‌شود، منفذ تحتاني در زير شاخک تحتاني که مجراي اشک به آن باز مي‌شود، کساني که دچار اشک ريزش يا گريه مي‌شوند اشک از اين منفذ به بيني راه پيدا مي‌کند.
منفذ مياني که در زير شاخک مياني است، سينوس‌هاي پيشاني و سينوس‌هاي فکي و سينوس‌هاي اتموئيد قدامي به آن باز مي‌شود. در زير شاخک فوقاني منفذ فوقاني قرار دارد که سينوس‌هاي اتموئيد خلفي و يا سينوس‌هاي اسفنوئيد به آن باز مي‌شود حالا هر عامل التهابي اعم از عفوني يا آلرژيک يا هر ضايعه فضاگير مثل تومور يا پوليپ بيني در حفره‌بيني پيدا شود ممکن است اين منافذ را مسدود کند. در ضمن انحراف شديد تيغه بيني و التهاب شديد شاخک‌ها(توربين‌ها) و نيز عوامل ترومائيک(ضربه‌اي) ممکن است منجر به انسداد منافذ بيني شود.
آيا هر سرماخوردگي منجر به سينوزيت مي‌شود؟
سرماخوردگي واژه عام است که به يک سلسله ويروس‌ها اطلاق مي‌شود مانند رينو ويروس‌ها، آدنو ويروس‌ها و حتي ويروس‌هاي پا‌را آنفلوآنزا و آنفلوآنزا. اين ويروس‌ها مي‌توانند پيش‌درآمد هجوم باکتري به سينوس‌ها شود و زمينه را براي بروز سينوزيت فراهم کند. بنابراين سرماخوردگي که سينوس‌ها را درگير مي‌کند به عنوان واکنش سينوس‌ها به سرماخوردگي تلقي مي‌شود نه سينوزيت. سينوزيت را عملا پس از استقرار باکتري‌ها بر بافت مخاطي سينوس‌ها مي‌شناسيم.
آيا سيگار کشيدن بر سينوزيت تاثير دارد؟
مصرف سيگار و هر آلودگي هوا زمينه را براي بروز سينوزيت آماده مي‌سازد. نکته شايان يادآوري آن است کساني که بايد تحت درمان سينوزيت قرار گيرند اگر سيگاري هستند بايد سيگار را ترک کنند. درمان سينوزيت در شرايط حضور سيگار به موفقيت نمي‌انجامد و شرط اول موفقيت درمان به ويژه در سينوزيت مزمن دوري از سيگار است. بايد متذکر شد که امروزه ثابت شده است، دود دسته دوم سيگار به مراتب زيانبار تر از کشيدن خود سيگار است.پدران و مادراني که در منزل و زير يک سقف دود سيگار را به خورد کودکان خود مي‌دهند جدي‌ترين آسيب را به آنها وارد مي‌کنند و نيز بستري را فراهم مي‌کنند براي ابتلا کودک به سينوزيت و عفونت تنفسي فوقاني، بنابراين کودکاني که داراي والدين سيگاري هستند به طور جدي از التهاب مزمن سينوس و سرفه مقاوم رنج مي‌برند و نيز بايد گفت همچنان که کشيدن قليان به مراتب از سيگار مخرب‌تر است و هر پک قليان معادل کشيدن 40 نخ سيگار است.
سينوزيت مزمن و حاد چيست؟
سينوزيت بستگي به دوره زماني ابتلا به حاد و مزمن دارد. سينوزيت حاد را تا 1 ماه و سينوزيت تحت حاد را بيش از 1 ماه تا 3 ماه و سينوزيت مزمن را بيش از 3 ماه طول کشيده باشد اطلاق مي‌شود.
سينوزيت حاد با درد ناحيه صورت، گرفتگي بيني، ترشحات چرکي از بيني خود را نشان مي‌دهد. در کودکان ممکن است گاهي با تب و علائم عمومي همراه باشد سينوزيت پيشاني در ناحيه پيشاني و سينوزيت فکي در ناحيه فکي. گاهي درد سينوس به چشم مي‌زند. اتفاق افتاده بيماري از درد چشم به چشم‌پزشک مراجعه کرده و بعد معلوم مي‌شود که درد چشم او از التهاب سينوس‌ها بوده است.
شايان ذکر است که سينوزيت مزمن بيماري شايعي است که شايد باور کردني نباشد که 30 ميليون آمريکايي در ايالات متحده از سينوزيت مزمن رنج مي‌برند.
در مورد سينوزيت حاد نيم تا 2 درصد عفونت‌هاي تنفسي را سينوزيت حاد تشکيل مي‌دهد. سينوزيت از جمله بيماري‌‌هاي تنفسي قلمداد مي‌شود. هر ساله 20 ميليون نفر در جهان مبتلا به سينوزيت حاد مي‌شوند.
سينوزيت حاد پنجمين بيماري عفوني است که آنتي‌بيوتيک براي آن تجويز مي‌شود و نيز بايد يادآور شد که يکي ديگر از اين پنج بيماري شايع گلو درد است.
چه عواملي به سينوزيت‌هاي عودکننده يا تحت حاد و مزمن منجر مي‌شود؟
پرواضح است اگر سينوزيت حاد به طور شايسته‌اي درمان نپذيرد هر چند خود بازدارنده است اما در بيماران مستعد سير مزمن‌تري پيدا مي‌کند. زمينه‌هاي آلرژيک همواره مستعدکننده بروز سينوزيت‌هاي مزمن است.
سينوزيت مزمن چه علائمي دارد؟
انسداد يا گرفتگي بيني، درد در ناحيه صورت، ترشحات چرکي و نيز ترشحات چرکي پشت حلق از راه بيني از علائم بارز سينوزيت مزمن است.
آيا سردرد يکي از علائم سينوزيت است؟
برخي از محققان بر اين باورند که سينوزيت سردرد ايجاد نمي‌کند بلکه درد در ناحيه صورت ايجاد مي‌کند، مثلا درد در ناحيه پيشاني، درد در ناحيه فکي. سينوزيت اسفنوئيد از اين قاعده مستثني است و ايجاد سردرد مي‌کند.
بنابراين در پيدايش سردرد به طور اخص در مورد سينوزيت‌ها اختلاف نظر وجود دارد و تاکيد بيشتر در درد صورت است.
آيا سينوزيت با باد مرتبط است؟
برخلاف آنچه که باور جامعه است، وزش باد سرد در بروز سينوزيت نقش موثري دارد و افراد از موتورسيکلت سواري يا خوابيدن در برابر کولر اجتناب کنند و باد را عامل موثر در پيدايش سينوزيت مي‌دانند و ديده شده است افرادي که سينوزيت دارند پيشاني خود را مي‌بندند (که اصولا اين کار تاثيري ندارد) و يا توسط‌شال گرم بيني خود را مي‌بندند تا هواي سرد در آن نفوذ نکند. متاسفانه در درس‌نامه‌هاي پزشکي آنچنان که جامعه نگاه اغراق‌آميزي دارد تاکيد زياد روي سينوزيت نمي‌شود و حتي در بعضي از کتاب‌ها حتي اشاره‌اي هم به آن نمي‌شود.
رابطه سردرد با وزش باد سرد را بيشتر مربوط ميگرن مي‌دانند که باد سرد محرک آن است.
آيا سينوزيت با آسم رابطه دارد؟
بله. بين 3 عارضه سينوزيت مزمن، آسم و حساسيت به آسپرين که به نام مثلث يا ترياد مي‌خوانند ارتباط وجود دارد. رابطه بين سينوزيت و آسم از طريق توليد لوکوترين نتيجه مي‌شود. لوکوترين‌ها سبب انقباض برونش‌ها، ترشح مخاط، تورم و خيز بافت مخاطي مي‌شود.
براي درمان نيز متوسل به 2 دسته دارو مي‌شوند، يکي وقفه دهنده سنتز لوکوترين است و ديگري داروهايي که عليه گيرنده‌هاي لوکوترين است که سردسته آنها منتلوکاست است.
آيا ترشحات پشت گلو نشانه سينوزيت است؟
ترشحات پشت حلق به علت بدکاري مژک‌هاي مخاط تنفسي بيني و سينوس‌ها است و طبيعتا به نوعي با سينوزيت مزمن ارتباط دارد.
عوارض سينوزيت کدامند؟
عوارض سينوزيت يا مي‌تواند چشمي باشد يا مغزي. عوارض چشمي سينوزيت سلوليت، آبسه زير پريوست، آبسه کاسه چشم ترميوز سينوس غاري است.
عوارض داخل جمجمه‌اي يا مغزي سينوزيت عبارتنداز، مننژيت و آبسه مغز.
سينوزيت چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
سينوزيت حاد بر حسب علائم آن است اما در سينوزيت مزمن آندوسکوپي سينوس حرف اول را مي‌زند و يک تشخيص متعارف ممتاز از موارد سرکشي و پيچيده را ارائه مي‌دهد.
در اينجا بايد ذکر کنيم که اگر از بيمار تشخيص راديولوژيک براي سينوزيت بخواهيم بدهيم بايد سي‌تي‌اسکن انجام دهيم و راديوگرافي ساده و معمولي به علت اين که موارد مثبت کاذب و منفي کاذب بالايي دارد ارزشي چنداني ندارد و توصيه نمي‌شود و به ويژه در کودکان فاقد هر گونه ارزش است.
هدف آندوسکوپي بيني و سينوس چيست؟
آندوسکوپي و سينوس يک روش جديد براي وارد شدن در داخل بيني و وارد شدن داخل سينوس‌ها از منافذ آن است.
اين روش آندوسکوپي هم در مقاصد تشخيص به کار مي‌رود و هم براي درمان، مثلا توسط اين آندوسکوپي مي‌توانيم وارد سينوس شده و از روي التهاب سينوسي پي به تشخيص سينوزيت مزمن ببريم. از جنبه درماني مي‌توانيم عوامل انسدادي منافذ سينوس را برداريم، پوليپ‌هاي بيني را از سر راه برداريم و تومورهاي بيني و سينوسي را تشخيص داده و آنها را نيز برداريم.
آيا آندوسکوپي بيني و سينوس نسبت به روش‌هاي سنتي جراحي سينوس برتري دارد؟
آندوسکوپي بيني و سينوس يک روش نوين براي رويارويي مستقيم با حفره‌هاي سينوس بوده و وضعيت آن بر جراحي‌هاي سنتي سينوس اين است که تهاجمي نبوده و بدون تخريب سينوس‌ها به حذف بيماري منتهي مي‌شود.