هایپرکلابز : از مسائل مهم و تأثيرگذار در زندگى و پويايى آن، شادى و نشاط است. شادى به معناى خوشى، خرمى، سرور، طراوت و زندهدلى، در رشد و بالندگى همسران و همچنين در بروز استعدادها و خلاقيت آنان نقش اساسى دارد. خانوادهاى كه بىنشاط و اندوهگين است نمىتواند از استعدادهاى نهفته خويش بهره كافى را ببرد.
زندگى زناشويى و مشترك اگر تهى از رضايتمندى، نشاط و شادمانى باشد، پايدارى كمترى خواهد داشت. در زمينه عوامل شادى و نشاط تحقيقات زيادى صورت گرفته است. در آموزههاى دينى و روانشناختى به جايگاه و اهميت شادى در زندگى، محدوده، عوامل و آثار آن عنايت ويژهاى شده است.
براي داشتن توضيحاتي بيشتر در همين زمينه پاي صحبت‌هاي سركار خانم وجیهه شعرباف بادیانت، كارشناس ارشد مشاوره از دانشگاه شهيد بهشتي و مشاور مراكز روان درماني با «باشگاه همسران جوان» نشستيم تا با توجه به تجارب ايشان در اين امر، به عوامل شادي و نشاط از منظر دين و روان‌شناسي در رابطه با همسران و خانواده بپردازيم.
- دیدگاه اسلام در مورد وجود شادی و نشاط بین همسران جوان چیست؟
شادی و نشاط یکی از ابعاد چندگانه انسان است که تعریف آن نزد افراد با توجه به شخصیت و ادراک و تربیت آن‌ها متفاوت است. طبق احادیث و آیات قرآن شادی و گشاده‌رویی عبادت است و از نعمات و الطاف خداوند به انسان‌ها محسوب می‌شود و در مقابل ترش‌رویی و غمگینی موجب دوری از خداوند است، بنابراین خداوند به افراد شاد نزدیک‌تر است. شادی ارتباط مستقیمی با سلامت
روان دارد که در قرآن کریم خوشحالی و سلامت و مسرت با الفاظ فرحون، فرح، فرحین و... 25 بار ذکر شده و بسیار مفیدتر از ثروت بیان گردیده است. رسول اکرم (ص) نیز فرمودند: «گشاده‌رویی زینت بردباری است.» از ملزومات زندگی مشترک مدارا و بردباری با همسر است و نشانه خوشحالی و مسرت درونی خنده یا تبسم و شوخ طبعی در موقعیت‌های بحرانی زندگی زناشویی می‌باشد و این رفتار می‌تواند موجب خلق راه حل‌های متنوع در برخورد با مسائل شود.
- با چه روش‌هایی می‌توان شادی و نشاط را به کانون خانواده‌های ایرانی آورد؟
نشاط نماد ظاهری خُلق و عواطف مثبت است. فعالیت مشترک اعضای خانواده مثل ورزش و بازی‌های مختلف و حضور در طبیعت که با همفکری همه اعضای خانواده امکان‌پذیر است، می‌تواند هیجانات مثبت به همراه داشته باشد. بهتر بگوییم زندگی، خود بازی است و برنده کسی است که قواعد این بازی را فراگرفته و می‌داند که زندگی نه صرفاً شوخی و نه جدی است. ارتباط و معاشرت با دوستان و اقوام که همان صله رحم در اسلام تعریف شده موجب نشاط و دلگرمی است.
اساس سفارش اسلام به معاشرت، گسترش شبکه حمایت اجتماعی است و پیامدهای آن عدم ابتلا به حملات قلبی و عروقی و بیماری‌های روانی است. اکنون این پرسش به ذهن خطور می‌کند: چرا با این‌که امکانات رفاهی افزون‌تر و سفره‌ها رنگین‌تر شده، اما معاشرت با نزدیکان کاهش یافته است؟
- نحوه ارتباط همسران جوان با یکدیگر تا چه حد بر روی ایجاد محیطی شاد و صمیمی بین آن‌ها اثر می‌گذارد؟
لازمه افزایش صمیمیت زن و شوهر، داشتن مهارت‌های ارتباطی است و آموزش این مهارت‌ها ابتدا در خانواده و توسط والدین و نزدیکان صورت می‌گیرد. اما تنها اکتفا به این آموخته‌ها کافی نمی‌باشد و ارتقاء این مهارت‌ها از منابع علمی و دوره‌های آموزشی ضروری است. زوجین می‌بایست در بیان خواسته‌ها صریح باشند و انتظارات خود را در زمان و مکان مناسب به صورت کوتاه و مشخص و صادقانه بیان کنند و از سلایق و علاقه‌های همسر مطلع باشند.
زندگی مشترک سراسر حل مسأله است و مهارت در گفتگو از ملزومات موفقیت و دستیابی به رضایت از زندگی مورد نیاز است. عدم بیان خواسته‌ها موجب ذهن‌خوانی می‌شود و پیامد آن سوء‌تفاهم و انباشت رنجش‌ها است. استفاده از بیان زیبا و همراه با ادب و احترام و لحن آرام مسخره نکردن با القاب ناروا نیز از مهارت‌های ارتباطی و ایجاد کانون گرم خانواده است.
- نقش زن و مرد هر کدام برای ایجاد یک کانون سالم و شاد چیست؟ آیا نقش زن بیشتر از مرد است؟
زن به طور ذاتی و بر اساس خلقتش کانون عواطف و هیجانات، سرچشمه حیات و دلگرمی و تسریع‌‌دهنده نشاط و امید به اعضای خانواده است. اگر بگوییم نقش زن در ایجاد و تداوم نشاط خانواده ارجح‌تر از مرد است، سخن به گزاف نگفتیم. مادر با کودکان تبادل عاطفی بیشتر و نزدیکتری دارد، دلیل زیستی آن ترشح هورمون زنانه استروژن (هورمون آرامش) می‌باشد در حالی که هورمون مردان تستوسترون یا هورمون خشن می‌باشد. به عبارتی سلامت خانواده در درجه اول بستگی به خلق مثبت و متعادل زن دارد که البته به تنهایی کافی نیست و یک روی سکه می‌باشد.
- به نظر شما با آوردن شور و نشاط به خانه، می‌توان مشکلات اقتصادی یا دیگر مسائل بین زوجین را کاهش داد یا برطرف نمود؟
نشاط فراهم کننده رابطه مطلوب‌تر با مردم می‌شود و می‌تواند با گسترش ارتباط اجتماعی موجب جذب ثروت و شغل باشد. طبق پژوهش‌ها در سال (1999) توسط دانیر و لوکاس مردم کشورهای ثروتمند از مردم کشورهای فقیر شادترند و این نشان می‌دهد امید اساس کسب این ثروت است. البته درآمد بیش از حد مورد نیاز، شادمانی را افزایش نمی‌دهد و درآمد پایین نیز موجب ناخرسندی است. افراد با درآمد متوسط رضایت بیشتری از زندگی دارند. عاطفه مثبت، آرامش را به دنبال دارد و انسان با آرامش و دلگرمی بهتر می‌تواند به کسب درآمد اقتصادی بیاندیشد.
- در صورت نبود رابطه گرم و شاد بین زن و شوهر، آن‌ها چه باید بکنند؟
عدم وجود رابطه گرم و صمیمی بین زوجین علل متفاوت و بیشماری دارد و نیاز به بررسی و آسیب‌شناسی است. در مواقعی زوجین توان و اطلاعات کافی علت‌یابی فقدان گرمی و صمیمیت را ندارند و بهتر است به فردی بی‌طرف و مجرب و معتمد یا متخصص مراجعه و درخواست کمک نمایند. نسبت به کهنه شدن اختلافات و مسائل لا‌ینحل باید بسیار هوشیار باشیم و قبل از تبدیل آن به بحران اقدام نماییم. احساس خوشبختی و رضایت‌مندی در زندگی مشترک با این موارد تجلی می‌کند:
قدردانی کردن از خوبی همسر- او را به خوبی یاد کردن- معاشرت با افراد خوب و شاد- زندگی در حال- انتظار شادی از خود و همسر- دوست داشتن یکدیگر- چهره گشاده داشتن- آراستگی و خودآرایی ظاهر- وقت‌شناس بودن- مسئولیت‌پذیری- انتقادپذیری- رضایت از زندگی- عفو و گذشت و...
- آیا میزان شادی در بین خانواده‌های جوان امروز کاهش یافته است؟
نمی‌توان گفت به طور صد در صد نشاط در خانواده کاهش یافته است. تعریف نشاط و سرزندگی با ابداع وسایل سرگرمی جدید و رشد تکنولوژی تغییر کرده است و آموزش چگونگی استفاده از این ابزار و ایجاد نشاط درونی می‌تواند در مهد کودک، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها انجام شود.
در تعالیم دینی و مذهبی رخوت و سستی که بی‌حوصلگی و افسردگی را در پی دارد، بسیار مورد نکوهش قرار گرفته و فرزندان در خانواده برای دستیابی به خواسته‌ها تلاشی نمی‌کنند و امکانات توسط والدین فراهم می‌شود و در نتیجه هیجانات مثبت و وجد و نشاط در آن‌ها کمتر به وجود می‌آید. می‌توان به فرزندان از همان ابتدا مسئولیت‌های متناسب با سن واگذار کرد، با کسب موفقیت تدریجی عواطف خوشایند، رشد شخصی و افزایش عزت نفس و در نهایت شادکامی را تجربه می‌کنند.
پژوهش‌های بسیاری نیز در نقش اعتقادات مذهبی و شادمانی انجام شده و نشان داده است که فرد با ایمان دارای هدف‌های معنوی است و کمتر احساس پوچی و بی‌هدفی می‌کند که این مهم با غمگینی و ناخشنودی در تضاد می‌باشد.
- سخن بزرگان و علما در مورد شادی و نشاط در زندگی مشترک چه می‌باشد؟
پیامبر (ص): «اگر یکی از شما در تنگنا قرار گرفت، از خانه بیرون رود و خانواده‌اش را محزون نسازد.» (وسائل‌الشیعه، ج12، ص12)
پیامبر (ص): «بهشت را خانه‌ای است به نام خانه شادی، کسی در آن داخل نمی‌شود، مگر این‌که کودکان را شاد کرده باشد.» (کافی، ج6، ص49)
لقمان حکیم: «سزاوار است شخص عاقل در زندگی خانوادگی همچون کودک باشد در شوخ‌طبعی، خوش‌اخلاقی، بازی و خوش گفتار بودن و در جامعه، با وقار زندگی کند.» (لئالی الخبار، ج2، ص209)
ریچارد استیل: «زندگی زناشویی همراه یا بدون عاطفه مناسب با آن، کامل‌ترین شکل تصور از بهشت و جهنمی است که ما را در زندگی قادر به ایجاد به دست آوردن و یا رسیدن به آن هستیم.» (خسرو امیری، مهارت‌های شاد زیستن، ص156)