هایپرکلابز : تاریخچه رشته شیرجه
مجموعه: تاریخچه رشته های ورزشی
رشته شیرجه
شیرجه یکی از ورزش‌های آبی است.
تاریخچه شیرجه
مورخان براین باورند که تاریخ مسابقات شیرجه به کشور یونان باستان باز می‌گردد، ولی تنها اطلاعی که در این باره وجود دارد مربوط به نقوش مقبره‌ای در شهر ناپال درکشور ایتالیا میباشد که قدمت آن به ۲۵۰۰ سال می‌رسد.
در روی سقف این مقبره تصویر مردی مشاهده می‌شود که در حال شیرجه زدن از روی سکوی مرتفعی میباشد که احتمالا باید صخره یا پرتگاهی باشد. پیشگامان ورزش شیرجه افرادی بودند که با پرش از روی صخره‌ها و پرتگاهها به درون آبهای دریای آکاپولکو به شهرت رسیدند.
سپس در قرن ۱۷ هنگامی که ژیمناست‌های آلمانی و سوئدی برای ایمنی بیشتر حرکات نمایشی خود را در سواحل دریا انجام می‌دادند و عده کثیری را برای تماشا به ساحل می‌کشاندند، آهسته آهسته این رشته ورزشی تکمیل شد. نهایتا تمرینات ژیمناستیک آنان به یک رشته ورزشی تبدیل شد که به آن شیرجه آزاد گفته می‌شود. واژه‌ای که حتی پس از ورود این رشته به مسابقات المپیک سنت لویس آمریکا در سال ۱۹۰۴ به صورت شیرجه و شنا در زیر آب همچنان به آن اطلاق گردید.
در انگلستان در قرن ۱۷ ابتدا مسابقات شیرجه ساده برای در برکه‌ها و رودخانه‌ها و بندرها و از روی رودخانه‌ها و پل‌ها و صخره‌ها انجام می‌شد. در سال ۱۸۸۹ مسابقات شیرجه ساده برای اولین بار در اسکاتلند برگزار شد که ارتفاع سکوی شیرجه ۲ متر بود. درسال ۱۸۹۵ جامعه غریق انگلستان اولین مسابقات شیرجه ساده را در لندن ترتیب داد که ارتفاع سکوی پرش در این مسابقات ۵ مترو ۱۰ متر بود و در سال ۱۹۰۸ شیرجه به عنوان یک ورزش حرفه‌ای وارد المپیک شد و دارای زیبایی و فرم و حرکات و امتیازبندی شد.
بعد المپیک ۱۹۲۴ پاریس مسابقات شیرجه به صورت مدرن برگزار گردید. در سال ۱۹۲۹ سیستم تقسیم بندی شیرجه‌ها با توجه به حالت شروع از روی سکو یا تخته حالت رو به آب یا پشت آب یا مسیر چرخش در هوا به طرف جلو یا عقب معکوس یا تو چرخش‌های حول محور عرضی یا طولی به شش گروه یا خانواده تقسیم شدند.
تا در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن که نحوه شماره گذاری به صورت فعلی برای شیرجه‌ها ایجاد شد و تا قبل از آن شیرجه‌ها به ترتیب شماره از یک تا ۵۶ شماره گذاری شده بود. کشور بریتانیا که جزء کشورهایی است که مدت ۷۸ سال پیشگام شیرجه انفرادی بوده‌است می‌تواند همچنان به عنوان معرفی کننده رشته شیرجه جدید از سایر کشورها پیشی گیرد.
تا ساال ۱۹۹۶ آتلانتا شیرجه از تخته فنری ۳ متر و سکوی ۱۰ متر همچنان اجرا می‌شد با این تفاوت که در مدل جدید یک تیم ۲ نفره همزمان و در یک ارتفاع یا تخته ۳ متر یا سکوی ۱۰ متر به صورت همزمان شیرجه می‌روند و هماهنگی و نظم حرکات آنها توسط داوران سنجیده می‌شود این رشته از شیرجه بنام شیرجه‌های هماهنگ نامیده می‌شود.
تاریخچه شیرجه در ایران
دایو ۱۰ متر استخر قهرمانی ورزشگاه امجدیه در سال ۱۳۱۹ یعنی در زمان جنگ جهانی دوم در تهران ساخته شد و تا ۶۴ سال برای آموزش و تمرین شیرجه‌روها استفاده می‌شد. تا سال ۱۳۵۳ که استادیوم آزادی افتتاح شد غیر از استخر قهرمانی استخر دیگری وجود نداشت که دایو ده متر داشته باشد.
درسال ۱۹۵۱ در اولین دوره بازیهای آسیایی دهلی، دو شیرجه رو ایرانی به نام تقی عسگری و منوچهر خموش در این سابقات شرکت کردند که عسگری دو مدال نقره در رشته تخته و سکو و برنز در رشته تخته و خموش توانست دررشته سکو مقام چهارم را بدست بیاورد.
هفت سال بعد در بازیهای آسیایی ۱۹۵۸ توکیو نیز دو شیرجه رونده از ایران با نامهای منوچهر فصیحی و حسن اعظمی صاحب مدال برنز این مسابقات شدند که فصیحی در رشته تخته و اعظمی در رشته سکو به این مدالها دست یافتند. در سال ۱۹۷۳ در مسابقات ارتشهای جهان که در تهران برگزار شد یدالله باشی مقام اول این مسابقات را بدست آورد.
سالها بعد شاگردان این بزرگان شیرجه مثل آقایان: عباس خلیلی، محمد آذر پی، هادی نیکو نژاد، حسین صدری، سعید خانلری، امید حیدر پور، علی حسینی، حسن لطفی، بهمن فضل الهی و نسل بعد شیرجه ایران: مرحوم عادل میرابیان و غلامرضا خبیری نژاد شرکت کنندگان در مسابقات آسیایی هیروشیما و خبیری نژاد برنده مدال طلای آسیایی که در حال حاضر سر مربی تیم ملی شیرجه میباشد.
همچنین جوانانی چون: سعید طاقبستانی، سید محمد رضا هدایتی، قائم و فیاض میرابیان قهرمان رقابتهای آسیا پاسفیک چین و همچنین قهرمانی آسیا در بوسان کره جنوبی و مسابقات چند جانبه مصر هم افرادی بودند که افتخارات بزرگ شیرجه را تکمیل کردند و همگی افرادی بودند که بخشی از تمرینات حرفه ای خود را از روی این دایو شروع کردند.
در سال ۱۳۸۲ نوجوانانی برای اولین بار در تاریخ شیرجه کشور از این دایو حرکات سنگین ۳/۵ پشتک، ۳/۵ مهتاب و بالانس سه چرخ را اجرا نمودند که باعث افتخار جامعه شیرجه کشور شدند. این نوجوانان عبارتند از: مجید نظافتی، سید عماد میر سلطانی، مرتضی نواب کارگر، حامد مداح، مهدی آقا رضایی و همینطور شیرجه روندگان جوانتری چون امید آزمون، ایمان حامی، سعید محمد خانی، مهدی سلطان زاده، سعید کریمی و حمید کریمی. اینها نوجوانانی بودند که همچون پیشکسوتان خود با غیرت و تعصب خود و مربیگری مهرداد هجیر مربی تیم ملی شیرجه ایران مدارج ترقی را به سرعت طی کردند و وارد اردوی تیم ملی شدند.
به علت تعمیرات اساسی استخر و مشکلات مربوط به آن این دایو در تاریخ ۶/اردیبهشت/۱۳۸۳ در ساعت ۹:۱۰ شب بعد از دو هفته تلاش و تخریب بلدوزر سقوط کرد و خاطرات ۶۴ سال افتخار آفرینی را با خود فرود آورد.
قوانین رشته شيرجه
بطور کلی در تمام مسابقات رسمی شیرجه قوانینی از طرف فینا به اجرا در می آید که بخشی از آنها را در اختیار شما قرار می دهیم. تخته‌ها و سکوهای پرش و نیز تمامی تجهیزات شیرجه بایستی بر اساس قوانین فینا بوده و نود روز قبل از مسابقات توسط یکی از نمایندگان فینا و یکی از اعضای کمیته فنی شیرجه(Technical Diving Committee) تایید گردد.
تجهیزات شیرجه در روز مسابقه و زمانیکه هیچ مسابقه‌ای در همان استخر برگزار نمی‌شود باید در دسترس کلیه ورزشکاران قرار داشته باشد تا آنها بتوانند تمرین کنند و آمادگی لازم را با آن وسایل بدست آورند، البته باید در زمانی باشد که در آن استخر مسابقه نهایی شنا یا واترپلو یا توزیع مدال نباشد.
در مسابقات مقدماتی تعیین نوبت شیرجه روندگان بوسیله قرعه کشی انجام می‌شود. در مسابقات نیمه نهایی(semi-finals)شیرجه روندگان به همان ترتیب مقدماتی شیرجه خواهند رفت. درمسابقات نهایی به شرطی که سیستم تورنمنت(T.S) نباشد شیرجه روندگان برعکس مقامهایی که در نیمه نهایی بدست آورده‌اند شیرجه خواهندرفت ولی اگر سیستم تورنمنت باشد شیرجه روندگان باید در تمامی جلسات باقی مانده رقابت براساس معکوس ترتیب امتیازات کلی کسب شده در پایان مسابقات مقدماتی به رقابت بپردازند، در حالیکه امتیازات دو شیرجه رو مساوی باشد نوبت آنها به وسیله قرعه کشی تعیین خواهد شد.
شیرجه روندگان جوانتر از گروه سنی (۱۴و ۱۵ سال) اجازه ندارند در مسابقات المپیک، قهرمانی جهان و کاپ جهانی شرکت کنند. (این گروه سنی شیرجه روندگان، جوانانی را شامل می‌شود که در روز ۳۱ دسامبر سال برگزاری مسابقات سن آنها کمتر از ۱۴ سال باشد.)
نحوه برگزاری مسابقات
برای انجام یک مسابقه مربیان و شیرجه روندگان باید با تعداد شیرجه و با توجه به اینکه شیرجه از تخته یک متر، تخته سه متر و یا از سکو و از چه ارتفاعی انجام می‌شود آگاه باشند.
درسال ۱۹۲۸ درمسابقات شیرجه المپیک آمستردام هلند قوانینی وضع شد که شیرجه‌ها به حالت اجباری و اختیاری درآمد و شیرجه‌های اجباری بعد از هر المپیک انتخاب می‌شد. در این مسابقات شیرجه‌ها براساس مسیر چرخش در هوا به طرف جلو یا عقب، معکوس یا از تو و چرخشـهای دورانی یا حول محور طولی ونوع شروع آنها رو به آب و پشت به آب و بالا نس، به شش خانواده تقسیم شدند.
در سال ۱۹۵۶ در مسابقات المپیک ملبورن استرالیا نحوه شماره گذاری برای شیرجه‌ها به صورتی که اکنون در اختیار ماست شکل گرفت و تا قبل از آن شیرجه‌ها از شماره یک تا پنجاه و شش شماره گذاری شده بود و تمام شیرجه‌هایی که برای مثال از تخته سه متر اجرا می‌شد همگی اختیاری بود و شیرجه‌های پایه و اصلی به ندرت در مسابقات دیده می‌شد و شیرجه روندگان بیشتر تمایل به اجرای حرکات سنگین داشتند و کمتر به اجرای یک شیرجه ساده با مهارت و زیبایی بیشتر اهمیت می‌دادند. تا مقررات شیرجه تکامل یافت و شش خانواده با محدودیت ضریب در مسابقات گنجانده شدند.
خطرات شیرجه
ورزشکاران رشته شیرجه چه از ارتفاع بلند شیرجه روند و چه از ارتفاع کوتاه جزء شجاعترین و هنرمندترین ورزشکاران به حساب می‌آیند و هماهنگی عصب و عضله زیادی را نیاز دارند چرا که جهش آنان از سکوی ۱۰ متری انرژی کافی برای رسیدن به سرعت ۵۵ مایل در ساعت را در لحظه برخورد با سطح آب را فراهم می‌کند.
سرعتی که اگر در هنگام برخورد با آب فرد دچار اشتباه شود و یا کاملا عمود نباشد بسیار خطرناک خواهد بود بطور مثال در مسابقات ۱۹۸۸ المپیک سئول مشاهده گردید هنگامی گرگ لگانیس قهرمان آمریکایی و ستاره مسابقات در حین اجرای حرکات ۵/۲ فرنگی زاویه از تخته سه متر به تخته برخورد نمود وآب استخر را غرق خون کرد. خوشبختانه جراهت وی با چند بخیه بهبود یافت ووی به مسابقات ادامه داد و قهرمان این مسابقات شد.
مثال دیگر آنکه دیمیتری سائوتین قهرمان روسی در المپیک گذشته ومسابقات جهانی در همین المپیک ۲۰۰۴ آتن در مسابقات شیرجه هماهنگ از تخته سه متر با تخته برخورد کرد وباعث شد تیم روسیه از مقام اول به مقام یکی مانده به آخر تغییر مکان دهد که باعث حیرت همگان در این رشته شد. به هر حال در المپیک ۲۰۰۴آتن نیز مسابقات به همین شکل برگزارگرید و با توجه به اینکه ۳۰ مدال در این رشته‌ها توزیع می‌شد اکثر کشورهای صاحب نام شیرجه مثل: چین، آمریکا وروسیه کوشیدند تا با برنامه ریزی صحیح در این مسابقات مدال بیاورند.
خطراتی که ممکن است در هنگام شیرجه رفتن پیش آید:
۱- ورود بد به آب: معمولاً آسیب‌های که در اثر برخورد ناشیانه با آب پیش می‌آید جدی و خطرناک نیست و ممکن است چند لحظه سوزش در بدن ایجاد شود ولی در مدت کوتاهی بر طرف می‌شود. اگر پاها هنگام ورود به آب بیش از حد برگردد ویا زود تر از زمان لازم شیرجه رو بدنش را بطف بالا قوس دهد یعنی قبل از اینکه بدنش کاملا در آب فرو رودبطف سطح آب بیاید ممکن است ضربه شدیدی به مهره کمرش وارد شود.
۲- برخورد به تخته یا سکوی پرش: به طور کلی صدماتی که در اثر برخورد با تخته یا سکوی پرش پیش می‌آید، به ناحیه سر محدود می‌شود واین مسئله اغلب شامل شیرجه‌های گروه مهتاب (تو) وفرنگی می‌با شد که به علت خطای جدا شدن از سکو یا تخته پرش پیش می‌آید وگاهی بسیار جدی میباشد اما به ندرت اتفاق می‌افتد، در حال جراهت وارده بر سررا باید جدی گرفت و درصدد معالجه پزشکی برآمد.
۳- فشار وارده به گوش‌ها: افرادی که به زکام یا ناراحتی‌های گوش یا سرما خوردگی مبتلا هستند نباید به عمق سه متری آب بروند چون ممکن است که گوش داخلی دچار عفونت شده یا پرده صماخ گوش پاره شود. فشار آب همراه با عمق آب افزایش می‌یابد به طوری که سرعت افزایش آن برای هر فوت (۳٪متر) حرکت به طرف پایین میباشد.
۴- برخورد به کف استخر با عمق کم آب ویا اشیاء زیر آب: بزرگترین خطری که افراد را در زمان شیرجه رفتن تهدید می‌کند این است که از ناحیه سر با کف استخر یا اشیاء زیر آب در محل‌هایی که شناخته شده نمی‌باشند، برخورد نماید. این مسئله در بسیاری موارد موجب فلج نسبی به علت آسیب دیدگی نخاع ودر موارد شدید منجر به مرگ خواهد شد. البته چنین اتفاقی به ندرت برای شیرجه روندگان در مسابقات پیش می‌آید زیرا عمق آب با قوانین ومقررات رسمی مطابقت دارد.