هایپرکلابز : ورزش کردن عادت بسیار پسندیده ای است و تا بحال که کسی نتوانسته ادعا کند ورزش برای بدن ضرر دارد اما این فعالیت سودمند هم مثل هر کار دیگر یک سری آداب و مقدمات دارد که حتما باید رعایت شود تا نتیجه وارونه ندهد ! از جمله آنها گرم کردن بدن قبل از انجام ورزش است که به آن WARM UP می گویند و این گرم کردن بدین ترتیب است که پیـش از اقـدام بـه فـعالیت هـای ورزشـی بـاید بدن را طی مراحلی برای حداکثر نتیجه و به حداقل رساندن آسیبهای جسمی آماده ساخت.
ما باید اعتقاد داشته باشیم که برنامه های منظم ورزشی را بصورت قسمتی جدایی ناپذیراز زندگی روزانه امان دارآوریم . چون با با ورزش کردن توانایی افراد برای انجام کارها و فعالیتها افزایش می یابد .
از طرفی ورزش عضلات و استخوان ها را نیرومند می سازد . با ورزش کردن فشار خون کاهش یافته ، وزن کم می شود و باعث می شود تا فرد مشکلات و استرس را بهتر تحمل کند . در کل با ورزش کردن حس خوبی به فرد دست می دهد . داشتن یک برنامه منظم ورزشی به اکثر بیمارانی که دچار بیماری های مزمن ریوی هستند و یا تحت عمل جراحی ریوی قرار گرفته اند ، توصیه می شود . با این حال داشتن این کار بستگی به چند عامل دارد :
▪ وضعیت فیزیکی کنونی فرد
- سطح سلامتی در دوره پس ازبیماری( نقاهت )
- جراحی یا هر گونه عوارض بیماری
- سابقه ورزش کردن فرد
- داروهای مصرفی
- فعالیتهای فیزیکی مربوط به شغل
- علاقمندی و بی میلی های شخصی
در صورت وجود هر گونه عارضه در زمان فعالیتهای فرد ، تا بر طرف شدن مشکل و یا علائم ، میزان فعالیتها محدود می گردد و بدون مشاوره با پزشک متخصص توانبخشی ریوی انجام ورزش ممنوع می باشد.
● انواع ورزش و یا فعالیتها :
نوع فعالیت یا ورزشی که انجام می دهید بسیار مهم است زیرا ورزشهای گوناگون ، اثرات مختلفی در بدن دارند . بهترین نوع ورزشها برای قلب ، ریه و گردش خون ورزشهایی هستند که دارای حرکات مداوم و موزون بوده که شامل راه رفتن ، دوچرخه سواری ، دویدن ، شنا کردن و می شوند . به این نوع ورزشها ، ایروتونیک و یا هوازی گفته می شود ، این فعالیتها باعث افزایش قوام و قدرت عضلات و همچین پایداری سیستم قلبی – عروقی می شوند .
به فعالیتها و یا ورزشهایی که در آن انقباض عضلات بدون ایجاد حرکت در بدن صورت می گیرد ، ورزشهای ایزومتریک گفته می شود . از این دسته می توان به هل دادن ، کشیدن ، بلند و حمل کردن اشاره کرد . از انجام این گونه ورزشها در ۶ هفته اول دوره نقاهت باید پرهیز کرد و سپس با مشاوره کردن با پزشک متخصص طب فیزیکی ، به اینگونه فعالیت مشغول شد . گر چه این فعالیتها قدرت و قوام عضلات را افزایش می دهند ولی اثر مثبتی بر روی سیستم قلبی – عروقی ندارند .
برای هر فرد بسته به شرایط ، ورزشی مناسب حال و علایقش میتوان تجویز کرد ، اگر برنامه ورزشی را جدیدا شروع می کنید ، پیاده روی و دوچرخه سواری (ثابت) ، بهترین فعالیتها هستند .
اگر تحت عمل جراحی قرار گرفته اید شما هم می توانید با انجام مقدار کمی از این ورزش ها شروع کنید ، بدون اینکه هیچگونه فشاری بر خود وارد بیاورید . بعد از گذشت ۶ هفته از دوره نقاهت ، می توان ورزشها و فعالیتهای دیگری به برنامه ورزشی خود اضافه کنید . ولی قبل از آن حتما پزشک متخصص طب فیزیکی را جریان بگذارید .
● شدت ورزش :
یکی از اهداف ورزش افزایش تدریجی ضربان قلب و تنفس است . هدف شما از ورزش کردن سود رساندن به قلب و ریه است و نه خسته کردن خود ، حین ورزش کردن شما باید قادر به صحبت کردن باشید و هیچگونه احساس تنگی نفس نداشته باشید .
با مقدار کم ورزش خود را شروع کنید و پس از چند دقیقه شدت آن را به تدریج افزایش دهید . اگر پیاده روی را انتخاب کر ده اید ، با سرعت کم شروع کنید و آهسته آن را با توجه به وضعیت خود ، افزایش دهید . اگر دوچرخه سواری ثابت را انتخاب کردید ، با سرعت کم رکاب زده و سپس پس از چند دقیقه آن را افزایش دهید .
● تعداد دفعات ورزش:
در شروع هر برنامه ورزش بخصوص اگر به تازگی از بیمارستان ترخیص شدید و یا تحت درمان بیماری ریوی حادی هستند ، توصیه به فعالیتهای ورزش کوتاه مدت ولی به دفعات بیشتر می شود بسته به استقامت کنونی ، قدرت و شرایط ریوی شما ، دستورات لازم از طرف پزشک متخصص توانبخشی ریوی به شما داده می شود که باعث افزایش قدرت و استقامت شما می شود. اگر دچار ضعف شدید هستید ، توصیه به ورزش کردن های کوتاه مدت ( چند دقیقه ) ولی ۵-۴ بار در روز می شود . تعداد دفعات ورزش با افزایش مدت آن کاهش می یابد . هدف ورزش کردن یکبار در روز ۵-۴ بار دهفته می باشد .
● طول مدت برنامه ورزشی :
۱) چه مدت ورزش می کنید ؟
در رابطه با طول مدت ، بطور معمول ورزشها بمدت ۱۵- ۵ دقیقه طول کشیده و بین دفعات ورزش زمان استراحت داده می شود . مدت زمان و در هر بار ورزش کردن چند دقیقه افزایش می یابد . هدف ۴۰- ۲۰ دقیقه ورزش کردن مداوم است .
۲) گرم کردن : Warm - up
قبل از شروع هر نوع ورزشی ، بهتر است که بدن خود را با نرمش گرم کنیم . در این حال بدن با افزایش ضربان قلب و تنفس ، خود را برای ورزش کردن آماده می کند . نرمشهای کششی برای جلوگیری از آسیبهای عضلانی و مفصلی مهم هستند . قبل از هر گونه ورزشی ، با نرمشهای کششی بدن خود را آماده ورزش کنید . قبل از شروع ورزشهای هوازی مانند پیاده روی و یا دوچرخه سواری به مدت ۵ دقیقه خود را گرم کنید .
۳) سرد کردن :Cool – down
قبل از به اتمام رساندن ورزش لازم است که اجازه دهیم ضربان قلب و تنفس به آرامی به مرحله استراحت کاهش یابند . بنابراین با آرامتر کردن سرعت ورزش خود ، به بدن این اجازه را دهید تا در چند دقیقه به این مهم برسد .
▪ گرم کردن : ۵ دقیقه راه رفتن : ۴۵-۲۰ دقیقه سرد کردن : ۵ دقیقه
● نکات ورزشی :
اکسیژن برای انجام دادن فعالیتهای بدن لازم می باشد . با افزایش فعالیت بدنی انرژی بیشتری مصرف شده و در نتیجه اکسیژن بیشتری لازم است . معمولا پس از جراحی و یا بدلیل بیماری ریوی ، بدن دچار کمبود انرژی و اکسیژن می شود . در این حالت پزشک دستور به مصرف اکسیژن می دهد . مسئولین توانبخشی ریوی و پزشک طب فیزیکی مقدار اکسیژن لازم را در زمان استراحت و فعالیت حساب کرده و در دست شما قرار می دهند . بطور کلی در هنگام استراحت جریان اکسیژن کاهش و حین فعالیت جریان آن افزایش می باید . در هر حال لازم است که طبق دستورات پزشک و مسئولین بازپروری ریوی عمل کنید .
ـ جریان اکسیژن شما در حال استراحت ............دقیقه / لیتر
ـ جریان اکسیژن شما در حال فعالیت .............دقیقه / لیتر می باشد . در صورت بروز هر گونه مشکل در فعالیت و ورزش کردن ، آن را قطع کنید و پزشک خود را در جریان بگذارید .
- پیاده روی را فقط پس از استراحت انجام دهید . نه در زمانی که بعلت فعالیت دیگری خسته هستید .
- در آب و هوای گرم و مرطوب صبح یا عصر که هوا خنکتر است ورزش کنید در هوای خیلی گرم ، در سالن های ورزشی ، ورزش کنید . ( دمای بیشتر از ۳۰ درجه سانتیگراد )
- در هوای سرد ، جلوی بینی و دهان خود را بپوشانید . در هوای سرد می توان در سالن های ورزشی ، ورزش کرد . ( دمای کمتر از ۱۲ درجه سانتیگراد)
- هنگام ورزش کردن از لباسهای گشاد استفاده کنید . مقدار لباس شما باید کافی بوده و از گرم شدن بیش از حد شما جلوگیری کند . چندین لایه لباس نازک که راحتر بوده و قابل تعویض است بهتر از لباس ضخیم می باشد .
برای راحتر و لذت بخش ترکردن ورزش ، ان را با دوستان و یا افراد خانواده انجام دهید .
باید بدانید که اساسا هر برنامه ورزشی دارای ۲ مرحله بسیار با اهمیت و ضروری میباشد: گرم کردن بدن و سرد کردن آن
▪ گرم کردن بدن(WARM UP): نخستین گام برای آغاز یک فعالیت بدنی گرم کردن بدن میـباشد. مزایای گرم کردن بدن به قرار زیر است:
- افزایش سرعت انقباض و از انقباض خارج گشتن عضلات.
- تسهیل مصرف اکسیژن. زیرا در عضلات گرم شده سرعت آزادسازی اکسیژن از هموگلوبینها افزایش می یابد.
- تسهیل جریانات عصبی و متابولیسم داخل عضلات بدن.
- افزایش جریان خون به عضلات.
- افزایش تدریجی حرارت بدن.
- کاهش آسیب ها و صدمات ورزشی به خاطر افزایش قابلیت ارتجاعی عضلات.
- کاهش گرفتگی عضلات و جلوگیری از افزایش ناگهانی فشار خون و حرارت بدن.
- آماده سازی سیستم عصبی،رباطها،مفاصل،عضلات،سیستم قلبی-عروقی و سیستم عصبی برای انجام فعالیت ورزشی خاص.
- بهبود جریان خون قلب و افزایش انعطاف پذیری عضلات.
- آماده سازی ذهن و روان ورزشکار.
▪ اجزاء تشکیل دهنده مرحله گرم کردن
ـ دویدن آهسته به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه. هدف آن: افزایش حرارت بدن و عضلات.
ـ حرکات کششی به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه. هدف آن: افـزایش دامنه حرکت و نرم کردن عضلات.
ـ تمرینات ویژه ورزش مورد نظر به مدت ۱۰ دقیقه.
▪ انجام فعالیت ورزشی مورد نظر.
▪ سرد کردن بدن(COOL DOWN):پس از پایان یافتن فعالیت بدنی می باید اقدام به سرد کردن تدریجی بدن کرد. معمولا اغلب افراد این مرحله را حذف میکنند اما باید بدانند که این مرحله بسیار مهم بوده و حذف آن می تواند منجر به آسیبهای نا خواسته گردد. مزایای این مرحله به قرار زیر است:
- کاهش احتمال سرگیجه و حتی از هوش رفتن به سبب تجمع خون سیاهرگی در انتهای دستها و پاها.
- کاهش تدریجی درجه حرارت بدن.
- کمک به پراکنده سازی و پاک سازی عضلات از مواد زائد حاصل از متابولیسم (اسید لاکتیک)تجمع اسید لاکتیک سبب درد عضلات پس از فعالیت بدنی میگردد.
- کاهش گرفتگی و درد عضلانی.
- کاهش سطح آدرنالین درخون.