هایپرکلابز : تصور کنید در کمتر از یک ساعت و به صورت زمینی از تهران به مشهد بروید آن هم ارزان و بی خطر. این کاری است که هایپرلوپ قرار است انجام دهد. هایپرلوپ، یک روش جدید سفر با سرعت مافوق صوت است، بطوریکه فاصله بین دو شهر پکن در چین تا نیویورک در آمریکا را می‌توان با آن در دو ساعت طی کرد. سرعت این وسیله می تواند به ۶۵۰۰ کیلومتر در ساعت نیز برسد، و برای سفرهای بین المللی مناسب می‌باشد، ولی بعید است به صرفه باشد که از آن برای مسافتهای کوتاه استفاده کرد.
در این یادداشت، سیستم حملونقل هایپرلوپ که قرار هست از پنج سال دیگر مورد استفاده عمومی قرار گیرد و باعث تحولی شگرف در حملونقل و جابجایی خواهد شد معرفی شده است.
هر‌چند خودروهای بدون راننده با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های کامپیوتری حالا نمایی از آینده صنعت حملونقل را به سمت خود معطوف کرده‌اند، اما تا کمتر از پنج سال دیگر یک تکنولوژی جدید حمل و نقل را در برخی از نقاط جهان شاهد خواهیم بود. با این تکنولوژی شاهد جابه‌جایی مسافران در زمانی بسیار کوتاه و حتی سریع‌تر از هواپیما در داخل فضاهای سفینه‌مانند خواهیم بود. هایپرلوپ(Hyperloop) نام این تکنولوژی جدید حمل و نقل است که با سرعت به سمت عملی شدن به پیش می‌رود.
هایپرلوپ نوع جدیدی از حمل و نقل سریع است که اولین بار توسط ایلان ماسک مطرح شده است. ایلان ماسک ۴۲ ساله (Elon Musk) مدیر شرکت‌های Space X و تسلا موتورز است که اکنون به عنوان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های علمی در عرصه‌ی فضا محسوب می‌شود. ماسک مانند بسیاری از کارآفرینان برجسته‌ی جهان هنوز شجاعت رویاپردازی دارد٬ بزرگ فکر می‌کند٬ نقشه می‌کشد و به آن عمل می‌کند. وی در همایشی که سال 2013 برگزار شد،. ایده هایپرلوپ یکی دیگر از ایده‌های بلندپروازانه ماسک است که در زمینه‌ی حمل و نقل زمینی مطرح کرد و بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ایلان ماسک برای اولین در کنفرانس AllThingsD 2013 در کالیفرنیا این ایده را مطرح کرد؛ پس از اینکه، شروین پیشه‌ور (کارآفرین ایرانی‌الاصل) خطاب به وی گفت: «ایلان، تو ایده‌ای داری که ما قبلاً درباره‌اش با هم صحبت کرده‌ایم، هایپرلوپ. من دوست دارم به حضار بگویی که چیست و چگونه می تواند دنیا را تغییر دهد.» و این گونه بود که ایده هایپرلوپ به اطلاع عموم رسید.
جالب اینجاست که وی این ایده خلاقانه را به صورت متن باز برای توسعه توسط افراد دیگر ارایه کرده است و پروپوزال هایپرلوپ را در سال 2013 در 58 صفحه برای عموم در دسترس گذاشت. ایلان ماسک در یکی از گفت‌وگوهای‌اش اعلام کرده بود که علاقه‌مند است تا به سه زمینه‌ی علمی که ممکن است آینده‌ی بشری را تحت تأثیر خود قرار بدهد ورود کند. این سه زمینه‌ی علمی عبارتند از : اینترنت٬ فضا و انرژی پاک. او تقریباً در همه‌ی زمینه‌ها به موفقیت‌های فراوانی دست پیدا کند؛ از وب‌سایت و سامانه‌ی معروف پی‌پال
PayPal
گرفته تا شرکت
Space X
و تسلا موتورز همگی بسیار شاخص و چشم‌گیرند.
همانگونه که گفته شد در کنار ایلان ماسک، نام یک ایرانی خوشنام نیز در این پروژه به چشم می‌خورد: شروین پیشه‌ور که نقش زیادی در پیشبرد این پروژه داشته است. شروین پیشه‌ور در سیلیکون ولی از شهرت و محبوبیت خاصی برخوردار است. شروین در ایران متولد شد. در دوران مدرسه، زبان انگلیسی او به قدری ضعیف بود که معلمش قصد مردود کردن او را داشت اما با اصرار پدرش، او را قبول کرد. خانواده پیشه‌ور پس از انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی به آمریکا مهاجرت کردند. شروین در دانشگاه برکلی به تحصیل در رشته زیست شناسی مولکولی پرداخت اما بعدها به خاطر علاقه‌اش به کامپیوتر، به سمت فناوری اطلاعات رفت. او حدود 13 سال پیش، شرکت
WebOSInc
را تأسیس کرد و سیستم عامل مبتنی بر وب
webOS
را ساخت که بعداً
HP
آن را خرید. شروین پیشه ور از سال 2011 به فعالیت‌های سرمایه گذاری روی آورد و در سرویس‌های مختلفی مثل
Tumblr، Uber و Warby Parker
سرمایه‌گذاری کرد.
پس از رونمایی از ایده، با بزرگنمایی‌هایی که پیشه‌ور انجام داده بود، خبر هایپرلوپ در اینترنت و رسانه ها گل کرد. چند وقت بعد، شروین به دیدار اوباما در کاخ سفید رفت و درباره هایپرلوپ با او صحبت کرد. اوباما قول داد که پروپوزال ماسک درخصوص هایپرلوپ را بخواند. او به قولش عمل کرد و به گفته پیشه ور، قرار شد که هفته بعد، ایده را در اداره علم و فناوری بررسی کنند. او همچنین توانست توجه لری پیج را نیز به این پروژه جلب کند.
پروژه به سختی پیشرفت می‌کرد و مقاومت پیشه ور کمتر شده بود. مسینا می گوید: «شروین خیلی زود متوجه شد که کارشان مشکلات سیاسی دارد. اما این یک تجارت معمولی نیست، یکی از کارهایی است که اگر انجامش دهیم، می تواند همه چیز را تغییر دهد. اگر زود تصمیم بگیریم و کار را شروع کنیم، شدنی است. پرواز به مریخ که نیست.
» وقتی ماسک به تولد 40 سالگی شروین آمد، به کمک او توانست
David Sacks
را که در
PayPal
، مدیر ارشد اجرایی ماسک و بنیان گذار شرکت
Yammer
بود را به جمع خودشان اضافه کند. دیوید به تازگی شرکتش یامر را به قیمت 1.2 میلیارد دلار به مایکروسافت فروخته بود و گزینه خوبی برای دعوت به سرمایه گذاری به شمار می رفت.
اما نحوه عمل سیستم هایپرلوپ چگونه است؟
در این نوع حمل و نقل، کپسول‌هایی با قابلیت حمل مسافر و بار در داخل لوله‌هایی که در آن شرایط خلأ حکمفرماست تا اصطکاکی در کار نباشد قرار می‌گیرند که سرعتی بالغ بر ۱۲۲۰ کیلومتر بر ساعت دارد. هایپر لوپ با استفاده از فشار هوایی که از عقب وسیله وارد و از خروجی‌های پائین آن به بیرون رانده می‌شود حرکت می‌کند.
ماسک برخی از مهمترین مزیت‌های این شیوه حملونقل را اینگونه معرفی کرده است:
"نوعی وسیله‌ی نقلیه که آب‌وهوا را آلوده نکند٬ تصادف نداشته باشد٬ سرعتش حدود دو برابر سرعت هواپیماهای جت معمولی باشد٬ از کم‌ترین انرژی ممکن بهره بگیرد و در مقابل امکان ذخیره‌ی انرژی را برای فعالیت ۲۴ ساعت داشته باشد."
برای راه‌اندازی چنین پروژه‌ای نیاز به مجاری یا اصطلاحاً تیوب‌ها با محیط ویژه‌ای هست و فرقی نمی‌کند که این تیوب‌ها بالا یا زیر زمین ساخته شوند. سپس قطارهایی درون این تیوب‌ها قرار داده می‌شود که با سرعت متوسط حدود ۹۶۲ کیلومتر بر ساعت مسافران را از سان‌فرانسیسکو به سوی لس‌آنجلس و برعکس می‌برند. این طرح تا این‌جا شبیه به مترویی پرسرعت به نظر می‌رسد اما تفاوت عمده‌ی آن با مترو این است که قطارها یا محفظه‌های حامل انسان‌ها روی ریل حرکت نمی‌کنند بلکه آنها درون تیوب‌هایی با خلاء جزئی و روی لایه‌ای از هوا با کمک تعلیق نیروی الکترومغناطیسی حرکت خواهد کرد. همچنین در طول محفظه‌ها موتورهای القایی خطی تعبیه شده است که تا سرعت را در هر مقطع به اندازه‌ی مطلوب افزایش یا کاهش دهد. ماسک معتقد است که فراهم کردن تیوب خلاء کار دشواری است و کافی است که نشتی کوچکی صورت بگیرد تا کل سیستم از کار بیفتد. در این سیستم، مسافران به صورت انفرادی یا گروهی در جایگاهی قرار می‌گیرند و سپس به کمک آهنرباهای بزرگی بالا برده می‌شوند تا در کپسول‌هایی قرار گیرند. هرکپسول به اندازه شش تا هشت مسافر جا دارد و در عرض 30 ثانیه مسافران پیاده و سوار خواهند شد.
البته تا اجرایی شدن و بهره برداری از آن زمان بسیاری مانده است، چرا که هزینه بهره برداری از آن در حال حاضر ۷۰ میلیارد دلار است که باید کاهش یابد و موانع زیست محیطی بسیاری در مسیر آن قرار دارد. برای مثال آلودگی صوتی آن در حال حاضر به قدری است که نمی‌توان آن را در نزدیکی مناطق مسکونی استفاده کرد.
هنگامی که در سال 2013 برای اولین بار ایلان ماسک ایده ساخت هایپرلوپ را مطرح کرد، آن را به عنوان اختراعی عجیب و غیرقابل اجرا تلقی کردند که هیچگاه کار نخواهد کرد اما در حال حاضر سرمایه‌گذاری برای ساخت این نوع سیستم حمل و نقل مهیا شده است و در کمتر از سه سال آینده شاهد راه‌اندازی نمونه آزمایشی آن در کالیفرنیا خواهیم بود. کار شروع ساخت اولین مسیر آزمایشی تکنولوژی حملونقل هایپرلوپ
(HTT)
با طول هشت کیلومتر از اواخر سال ۲۰۱۵ (چند هفته آینده) شروع خواهد شد. طراحان این تکنولوژی در نظر دارند 10 میلیون نفر از این مسیر آزمایشی اولیه که در آمریکا (محلی بین لس‌آنجلس و سان‌فرانسیسکو) واقع است، استفاده کنند. ساخت این مسیر آزمایشی زمانی بیشتر از ۲ سال نیاز خواهد داشت و برآورد هزینه ساخت آن حدود 150 میلیون دلار است.
مجری این پروژه شرکت
Hyperloop Transformation Technologies
(به اختصار HTT) است. شرکت
HTT
سرشار از نخبگان با استعداد از سیسکو، بوئینگ، هاروارد و … است که شروین پیشه‌ور (کارآفرین
ایرانی‌الاصل) نیز از اعضای کلیدی این پروژه هست. همین عوامل، آن را به بهترین گزینه برای تحقق ایده هایپرلوپ تبدیل می‌کنند. پروژه هایپرلوپ توسط این شرکت در سال اول که به صورت مخفیانه فعالیت خود را آغاز نمود، با سرمایه اولیه 8.5 میلیون دلار به صورت یک استارت آپ شروع به کار کرد.
Hyperloop Technologies
قصد دارد امسال 80 میلیون دلار سرمایه جذب کند. با این وجود، هایپرلوپ پروژه بسیار پر هزینه‌ای است. تخمین زده شده که ساختن لوله مخصوص دو طرفه، برای هر مایل 45.5 میلیون دلار هزینه می برد. البته Jamen Koos
که رهبری تیم مدیریت محصول
HTT
را برعهده دارد، گفته که می توانیم با یافتن مواد دیگر و راهکارهای خلاقانه، این مبلغ را به 20 میلیون دلار کاهش دهیم. با این وجود، هنوز هم هزینه ها بالاست. اما به عقیده پیشه‌ور، مسئله هزینه‌بر بودن پروژه مشکل محسوب نمی‌شود. شروین گفته که ما از نظر مالی مشکلی نخواهیم داشت. اگر بتوانیم اثبات کنیم که ساختن این ایده امکان پذیر است، سرمایه مانند سیل به سمت ما جاری خواهد شد. او که به عنوان یک سرمایه گذار ریسک‌پذیر شناخته شده، آمادگی اش را برای سرمایه گذاری شخصی 40 میلیون دلاری اعلام کرده است.
او به این پروژه بسیار امیدوار است و قصد دارد با آن تحولی بزرگ در دنیا ایجاد کند:
«ما شاهد پایان یک تمدن و شروع تمدنی دیگر هستیم، و این زیرساخت حمل و نقلی که ما در حال ساختش هستیم، شروع آن خواهد بود. راه بازگشتی نیست.»
گرستا، مدیر پروژه هایپرلوپ شرکت
HTT
برخی مزیت‌های این سیستم حمل‌ونقلی را اینگونه تشریح کرده است:
" همه چیز در رابطه با این پروژه، یک فرصت محسوب می‌شود. ستون‌های تکیه‌گاه لوله‌ها، ضد لرزه هستند و در واقع به دلیل اینکه قادر به پاکسازی دی‌اکسید‌کربن‌اند، می‌توان آنها را مزارع عمودی نامید. مسیر هم می‌تواند طولانی‌ترین بیلبورد روی زمین باشد، که خود درآمدزایی جداگانه‌ای دارد. در صورتی که یک تیوب یا لوله هر بار با ظرفیت کامل کار کند (جابه‌جایی 28 مسافر در هر 30 ثانیه)، این توانایی را به شرکت خواهد داد که جایگزین کل صنعت هوایی بین لس‌آنجلس و سان فرانسیسکو شود."
دریک آلبورن، رئیس هیات مدیره شرکت تکنولوژی حمل و نقل هایپرلوپ
(HTT)
، نیز هفته گذشته اعلام کرد که هایپرلوپ 10 برابر بهتر از سایر سیستم‌های حمل‌ونقلی خواهد بود؛ هم از نظر ایمنی بی‌نظیری که دارد، اتاقک‌های هوشمند مصنوعی‌اش و هم از نظر سرعت که ریل‌های پرسرعت ژاپن را نابود خواهد کرد.
اخیرا نیز پیتر دیاماندیس، بنیانگذار ایکس پرایز
(XPrize)
، اعلام کرده است که هایپرلوپ قبل از سال 2020 در امارات متحده عربی به‌طور کامل عملیاتی خواهد شد. وی تشریح کرد که با هایپرلوپ امکان سفر بین دبی و ابوظبی فراهم می‌شود و مسیری که 145 کیلومتر است در کمتر از 15دقیقه طی می‌شود. این به آن معنا است که رانندگی دو‌ساعته (بدون در نظر گرفتن ترافیک) به 15 دقیقه کاهش می‌یابد. او می‌گوید سال آینده (2016)، آزمایش‌ها در مقیاس و سرعت کامل و در مکان‌های مختلف انجام می‌شود و هایپرلوپ در یک فضا و مسیر سه تا چهار کیلومتری (کمتر از 2.5 مایل)، آزمایش خواهد شد.
نکته جالب این پروژه اینکه گرچه ایده این پروژه را ایلان ماکس و شرکت
SpaceX
ارایه کرده‌اند و اختراع هایپرلوپ به نام آنهاست؛ اما وی این ایده را به‌صورت متن‌باز ارایه کرده است و اعلام کرده که خودش و شرکتش وقتی برای پیاده‌سازی این پروژه ندارند! گویا علت اصلی آن هم این است که
مشغله‌های کاری ماکس در
SpaceX و Tesla
به قدری زیاد است و در حال پیگیری پروژه‌هایی مهم‌تر هستند که توسعه این پروژه برایش امکان پذیر نیست. اما در عین حال،
SpaceX
از این پروژه کاملا دست نکشیده است و طراحی و ساخت اجزا و تجهیزات پیشرفته این سیستم مدرن را انجام خواهد داد.
نحوه فعالیت شرکت
SpaceX
و روش پیشبرد و پیاده‌سازی پروژه‌های خلاقانه‌اش بسیار جالب است که نمونه‌ای از آن در ادامه توضیح داده شده است.
اخیرا این شرکت فراخوان «رقابت دانشجویی طراحی غلاف هایپرلوپ» که ایلان ماسک در ماه نخست سال 2015 میلادی وعده‌اش را داده بود، اعلام کرد. به این ترتیب کمپانی
SpaceX
رسما از شروع رقابتی خبر داد که برای دانشجویان و تیم‌های مستقل مهندسی برگزار می‌گردد و جزئیات مربوط به قوانین، معیارها و خصوصیات تیوب مورد نیاز برای آن نیز به زودی (در ماه اوت) اعلام می گردد.
شرکت‌کنندگان در این چالش باید «غلاف
(Pod)
هایی با مقیاس انسانی» بسازند که در نهایت در مسیری که قرار است نزدیک به دفتر اصلی
SpaceX
در منطقه
Hawthorne
کالیفرنیا ساخته شود مورد ارزیابی قرار گیرند.
با این همه، شرکت برگزارکننده
(SpaceX)
خاطرنشان کرده است که هیچ انسانی در جریان این آزمایشات روی نمونه‌های مفهومی ارایه شده از سوی شرکت‌کنندگان سوار نخواهد شد و نکته دیگر اینکه همه طرح های ارایه شده باید اپن سورس باشند.
گرچه ایلان ماسک همواره خاطر نشان کرده که خودش قصد تهیه زیرساخت مربوط به هایپرلوپ را ندارد اما این راهی است که
SpaceX
را با شتاب تکنولوژی همگام نگه می‌دارد. با این همه، در راهنمای مربوط به این رقابت آمده است که شرکت مورد بحث غلافی را برای «اهداف نمایشی» تولید خواهد کرد.
تیم ها تا 15 سپتامبر 2015 (24 شهریور ماه 1394) فرصت داشتند تا علاقمندی خود را برای شرکت در این رویداد اعلام نمایند و در این صورت باید طرح های پیشنهادی‌شان را تا سه ماه بعد ارایه نمایند. قرار است که پس از تایید طرح های نهایی، رقابتی در ماه ژوئن سال آینده میلادی در منطقه
Hawthorne
برپا گردد.
پس از ارایه طرح ها از سوی شرکت‌کنندگان،
SpaceX
تیم هایشان را به هفته طراحی دانشگاه
A&M
تگزاس دعوت خواهد کرد که قرار است در ژانویه سال 2016 میلادی برگزار گردد و در آنجا، تیم‌های مدعی باید مقامات
SpaceX
را در مورد پیشنهادات و طرح هایشان قانع نمایند.
شرکت‌های مختلف همچنین شانس این را پیدا می‌کنند تا حامی تیم‌های شرکت‌کننده شوند و طبق اعلام
SpaceX
قادر خواهند بود که «در تامین بودجه مورد نیاز آنها مشارکت نمایند».
شرکت مورد بحث همچنین از علاقمندان دعوت کرده تا طرح های خود در مورد دیگر بخش‌های این سیستم را که شامل مواردی نظیر ویژگی های امنیتی یا بهینه سازی ایرودینامیکی آن می شود ارایه نمایند. البته این طرح‌ها امکان شرکت در هفته رقابت دانشگاه
A&M
تگزاس را نخواهند داشت.
البته باید یادآوری کرد که در سال 1972 ایده‌ای مشابه هایپرلوپ توسط رابرت سالتر
(Robert Salter)
مطرح شد که در آن، قطارهای زیرزمینی با سرعت صوت، مسافران را جابجا می‌کردند. اما این پروژه کار به جایی نبرد و حالا فضای ایجاد شده در رابطه با پروژه هایپرلوپ، خبر از عملی شدن آن در آینده‌ای نه چندان دور می‌دهد.