هایپرکلابز : اگر کسی ظاهراً دست به کاری زند ولی در پرده خفا و پنهانی به کاری دیگر مشغول باشد اصطلاحاً می گویند:«زیر کاسه نیم کاسه ای است.» یعنی مطلب به این سادگی نیست و فریب و نیرنگی در کار است.
بعضیها عبارت بالا را به شکل و هیئت کاسه ای زیر نیم کاسه است می گویند و می نویسند که البته غلط است زیرا پیداست با آن حجم و بزرگی هرگز زیر نیم کاسه قرار نمی گیرد.
کاسه ظرفی است که در آن چیزی از انواع مأکولات و نوشیدنیها می ریزند و می خورند و می نوشند، یا به قول ناظم الاطبا: « قدح و جام و ساغر و پیاله و دوری و طبقچه بزرگ یا کوچک مسین و یا چوبین و یا گلین و بادیه و قدح چینی بزرگ و کوچک و هر ظرفی که در آن چیزی خورند.»
قبل از آنکه وسایل خنک کننده و نگاهدارنده از قبیل یخچال و فریزر و فلاسک و یخدانهای کائوچویی اختراع شود و در دسترس مردم قرار گیرد اشیاء و خوراکیهای فاسد شونده را در کاسه می ریختند و کاسه را در سردابه ها و زیرزمینها و اصولاً جاهای محفوظ و دور از دسترس سکنه خانه- بخصوص اطفال- می گذاشتند. آنگاه کاسه ها و قدحهای بزرگ را وارونه بر روی آنها قرار می دادند تا خس و خاشاک و گردغبار بر روی خوراکیها ننشیند و احیاناً از دستبرد موش و گربه محفوظ بماند.
اصولاً قرار دادن کاسه و قدح بزرگ بر روی نیم کاسه- که همان کاسه کوچکتر باشد- نه تنها از ورود و نفوذ دود و گرد و غبار جلوگیری می کرد بلکه کاسه بزرگ در جاهای کاملاً مسطح چنان نیم کاسه را در بر می گرفت که حرارت محتویاتش تا مدتی به همان درجه و میزان اولیه تقریباً باقی می مانده است.
اکنون ببینیم ریشه و علت تسمیه عبارت مثلی بالا چیست و چرا به صورت ضرب المثل درآمده است؟
به طوری که می دانیم در آشپزخانه ها معمولاً کاسه ها و قدحهای بزرگ را وارونه قرار نمی دهند بلکه آنها را در جاهای مخصوص و معین به شکل و هیئت معمولی پهلوی همدیگر می گذارند و کاسه های کوچک و کوچکتر را یکی پس از دیگری در درون آنها جای می دهند. یا اینکه برای زیبایی و دکوراسیون آشپزخانه آنها را به شکلی که قاعده به سمت دیوار و رویشان به سمت بیننده باشد قرار می دهند.
پس با این توصیف و توضیح اجمالی، اگر احیاناً دیده شود که کاسه بزرگی در آشپزخانه یا سردابه ها و زیرزمینی به شکل و هیئت غیرمتعارف یعنی وارونه روی زمین قرار گرفته است یا وضع غیرطبیعی حاکی از این خواهد بود که:
زیر کاسه نیم کاسه ای است تا محتویات آن نیم کاسه یعنی کاسه کوچکتر، از نفوذ دود و گرد و خاک و دستبرد حیوانات موذی و مزاحم محفوظ بماند. از آنجا که بیننده فقط کاسه بزرگ را می دید و وجود نیم کاسه و محتویاتش در زیر کاسه بر او مجهول بوده است لذا هر عملی که سرپوش عملی دیگر بوده جنبه گول و فریب و نیرنگ پیدا می کرده است اصطلاحاً گفته می شود:«زیر کاسه نیم کاسه ای است.» و این عبارت به مروز زمان به صورت ضرب المثل درآمده تمام طبقات از معانی و مفاهیم مجازی آن در موارد مقتضی استفاده و استناد می کرده اند.